Đại Phùng xưa hát trống quân

Minh Nhương| 15/03/2018 20:35

Hát trống quân đã xuất hiện ở xã Đại Phùng, huyện Đan Phượng, TP. Hà Nội từ rất xa xưa. Đến nay các cụ trưởng lão, cao niên trong làng cũng chỉ nhớ rằng: Ngày xưa cứ vào mùa thu khoảng từ tháng 7 đến tháng 10 âm lịch công việc đồng áng đã vãn, tiết trời khô ráo, mát mẻ các xóm bắt đầu tụ tập hát trống quân. Thời gian vào các buổi tối sáng trăng từ mùng 10 đến 20 hàng tháng.

Đại Phùng xưa hát trống quân
Hát trống quân ở Đại Phùng vẫn được lưu truyền cho đến hôm nay.
Nhạc cụ hát trống quân rất độc đáo. Có thể gọi là cây đàn bằng đất không thể mang đi nơi khác được. Cuộc hát ở đâu thì làm trống đất ngay tại đó: ở đầu đình, cổng chùa, cổng xóm, đầu làng… Để có một chiếc trống người ta đào một cái hố dưới mặt đất bề rộng từ 20cm đến 25cm và sâu 30cm phía dưới khoét hình tròn, hàm ếch để tạo độ âm vang và bỏ vào đó dăm bảy chiếc vỏ ốc để có âm thanh khác nhau. Trên mặt hố đậy bằng một tấm ván gỗ sung hình tròn mỏng độ 1cm sao cho vừa kín mặt hố. Phía trên dùng một sợi dây mơ tía hoặc một sợi dây mây già phơi kỹ, dài 1,5m đến 2m, buộc hai đầu dây vào cọc tre, kéo căng sợi dây qua giữa mặt trống. Ở giữa mặt trống có chiếc lẫy bằng tre hoặc gỗ dài 15cm đến 20cm kéo sợi dây thật căng, đầu dưới của lẫy nằm giữa tâm mặt trống. Người hát dùng một thanh que gõ trên dây đàn theo nhịp hát tạo âm sắc trầm bổng khoan nhặt thiết tha. Cũng có khi để lẫy đàn chia dây bên dài bên ngắn sẽ tạo thành âm thanh bên đục bên trong. Tiếng trống cất lên trong đêm thanh vắng, lôi cuốn các nam thanh nữ tú kéo về tụ hội, tỏ tình, ca ngợi quê hương…

Cuộc hát trống quân chia làm hai bên nam và nữ, mỗi bên cử ra một người có tài ứng đối văn thơ, đối đáp. Lời hát trống quân chỉ là hai câu thơ lục bát (trên sáu dưới tám). Cái hay là người hát phải nhanh trí vận thơ sao cho nối được vần, để chữ cuối của người hát trước (câu tám) phải vần với chữ cuối của vần đầu (câu sáu) của người hát sau:

Người trước hát:

May như bắt được kim vàng
May sao lại được gặp chàng ở đây.

Người sau hát tiếp:

Cũng là bà Nguyệt se dây
Se cho mình đến chốn này với ta.

Hai bên đối đáp có người ngồi giữa đánh đàn gọi là kép. Kép là nhân vật đẹp về ngoại hình lại có giọng hát hay chuyển lời thơ thành giai điệu hát trống quân. Như kẻ xướng người họa đồng thời đánh đàn điêu luyện nâng bổng lời hát thêm hấp dẫn, người nghe càng thích thú. Canh hát chia làm ba bước:

Thứ nhất là hát chào hỏi:

Tháng tám anh đi chơi xuân
Đồn đây mở hội trống quân anh vào.

Hát chào hỏi là phần mở đầu có tính chất làm quen khiêm nhường tế nhị:

Ước gì ta lấy được nàng
Mùa nào thức ấy gửi sang làm quà…

Tiếp đến là hát yêu:

Một yêu cái cảnh huê tình
Hai yêu ta đứng với mình hôm qua.

Rồi hát nhớ:

Nhớ chàng lắm lắm chàng ơi
Nhớ miệng chàng nói, nhớ lời chàng than.

Đến hát thương:

Cây sơn lâm lá cội sơn vàng
Cây bao nhiêu lá thương chàng bấy nhiêu.

Và hát tìm:

Tai nghe tiếng hát đâu đây
Ta về ta sắm thuyền mây đi tìm.

Trống quân đến đoạn cao trào, gay cấn giữa hai bên là hát đố và hát giảng:

Quả gì ngọt lắm chàng ơi
Quả gì anh để hành ngơi trong nhà?

Hoặc:

Cái gì sắc như dao cau
Cái gì tiện chũm cho nhau ăn cùng?

Khi thì bên nam hát đố, bên nữ hát giảng và ngược lại. Đến khi một bên bí vận không giảng được đành phải chịu thua cuộc. Cuộc chơi chuyển sang hát họa cho hài hòa không khí. Bên nam họa nắng bên nữ họa mưa hoặc bên nam họa núi bên nữ họa sông, họa chợ, họa trời… Rồi họ khéo léo chuyển sang các bài hát thách cưới, rất trào lộng và hóm hỉnh làm cho cuộc hát tưởng như không dứt được.

Cưới em chín tấm lụa đào
Chín mươi hạt ngọc, chín mươi ông sao trên trời
Gan ruồi, mỡ muỗi cho tươi
Xin chàng chín chục coi dơi hóa chồng.

Cuộc hát càng khuya càng say đắm, họ say nhau về nết, quý nhau về tài ứng đối thông minh có khi gà gáy sáng mới chịu ra về. Ngày hôm sau vẫn không bỏ công việc đồng áng, tối lại hẹn hò nhau canh hát tiếp theo:

Đêm thanh gà gáy cũng thanh
Hàng xóm ngủ cả, xung quanh ngủ rồi
Còn chàng với thiếp mà thôi
Chàng về đi ngủ thiếp tôi ra về.

Hoặc lại hẹn hò:

Anh về, anh bẻ cành lá anh cắm xuống đây,
Đến mai em cứ chốn này mà ra…

Thế mới biết hát trống quân ở Đại Phùng có sức hấp dẫn đến chừng nào. Thế mà một thời gian đã có sự mai một, quên lãng. May thay, những người hát trống quân năm xưa đến nay vẫn còn khá nhiều. Những người cao tuổi từ 70 đến 80 tuổi vẫn còn nhớ đầy đủ lề lối hát trống quân ngày xưa. Bởi vậy trống quân đã có dịp khôi phục lại, không bị thất truyền. 

Hát trống quân là những cơ hội cho bao lứa đôi kết bạn, kết duyên trong sáng mà ân tình. Những cuộc hát giữa trăng thanh gió mát mang đậm tính văn hóa dân gian của vùng đồng bằng Bắc Bộ, của văn hóa làng: “Người chơi vừa được hưởng thụ vừa sáng tạo văn hóa”. Bởi vậy hát trống quân ở Đại Phùng chắc chắn sẽ được lưu truyền mãi mãi. 
(0) Bình luận
  • Gần 500 lễ hội tại Hà Nội được tổ chức, đảm bảo trang trọng, lành mạnh
    Theo báo cáo của UBND Thành phố Hà Nội tại “Họp báo thông tin tình hình kinh tế - xã hội Quý I năm 2024” chiều 28/3, từ đầu năm đến nay, gần 500 lễ hội của Thủ đô được tổ chức, đảm bảo trang trọng, vui tươi, lành mạnh…
  • Phát động cuộc thi viết kỷ niệm 70 năm Giải phóng Thủ đô “Ký ức tự hào”
    Chiều 28/3, Báo Hà Nội mới tổ chức lễ phát động viết kỷ niệm 70 năm Giải phóng Thủ đô “Ký ức tự hào”. Cuộc thi hướng tới kỷ niệm 70 năm Ngày Giải phóng Thủ đô (10/10/1954 – 10/10/2024) và 67 năm ngày Báo Hà Nội mới xuất bản số hằng ngày đầu tiên (24/10/1957 - 24/10/2024). Đây cũng là dịp tuyên truyền, quảng bá sâu rộng về truyền thống văn hóa lịch sử của Thăng Long - Hà Nội, đặc biệt là những thành tựu kinh tế, văn hóa xã hội của Thủ đô trên hành trình 70 năm xây dựng và phát triển.
  • Bồi đắp hệ giá trị gia đình Thủ đô
    Thủ đô Hà Nội nghìn năm văn hiến là nơi hội tụ nhiều nét tinh hoa của dân tộc. Nổi bật trong đó là nét đẹp văn hóa gia đình, là ứng xử thanh lịch, văn minh trong gia đình cũng như ngoài xã hội. Nói theo cách khác, văn hóa gia đình là một trong những nền tảng, cốt lõi để hình thành nên giá trị văn hóa người Hà Nội; góp phần đưa những giá trị văn hóa Thủ đô thăng hoa lên tầm cao mới trong thời đại hội nhập quốc tế.
  • Vinh danh 70 cán bộ Đoàn Thủ đô Hà Nội tiêu biểu năm 2023
    Kỷ niệm 93 năm Ngày thành lập Đoàn TNCS Hồ Chí Minh (26/3/1931-26/3/2024), ngày 22/3/2024, Ban Chấp hành Thành đoàn Hà Nội tổ chức Lễ kỷ niệm và Lễ Tuyên dương 70 cán bộ Đoàn Thủ đô tiêu biểu năm 2023.
  • Hà Nội: Hành trình cảm xúc của người phụ nữ đi tìm ánh sáng cho con trai, em trai
    Chị Trần Thị Xuân (33 tuổi, thị trấn Vân Canh, huyện Hoài Đức, TP. Hà Nội) là nhân vật đặc biệt và đến với khán giả cả nước trong chương trình “Trạm yêu thương” - chủ đề “Điểm tựa bình yên”, phát sóng lúc 10 giờ ngày 23/3 trên kênh VTV1.
  • Lễ hội xã Bát Tràng, huyện Gia Lâm: Tái hiện nét đẹp giá trị văn hóa truyền thống
    Sáng ngày 22/3, đoàn kiểm tra của Sở Văn hóa và Thể thao Hà Nội do đồng chí Bùi Minh Hoàng - Trưởng phòng Xây dựng Nếp sống văn hóa và gia đình (Sở Văn hóa và Thể thao Hà Nội) đã kiểm tra công tác chuẩn bị lễ hội tại xã Bát Tràng, huyện Gia Lâm, Hà Nội.
Nổi bật Tạp chí Người Hà Nội
Đừng bỏ lỡ
Đại Phùng xưa hát trống quân
POWERED BY ONECMS - A PRODUCT OF NEKO