Đền Bà Chúa

Hồ Sỹ Tá| 14/07/2019 08:04

Đền Bà Chúa ở thôn Yên Nội, xã Liên Mạc là một nơi thờ bà Túc Trinh, có tên là “Tối Linh Từ”, dân quen gọi là đền (Bà) Chúa. Đền được xây từ thời Lê Trung Hưng và đã qua trùng tu, tôn tạo nhiều lần. Ngày 21/6/1993, Bộ Văn hóa và Thông tin đã xếp hạng ngôi Đền và các chùa Anh Linh, Sùng Quang là cụm Di tích lịch sử, nghệ thuật quốc gia tại Cổ Nhuế, Từ Liêm, Hà Nội.

Đền Bà Chúa
Đền Bà Chúa 
(Cổ Nhuế)

Làng Yên Nội nay là một thôn của xã Liên Mạc, quận Bắc Từ Liêm; trước Cách mạng Tháng Tám thuộc tổng Cổ Nhuế. Làng ở phía Tây làng Mạc Xá, cùng một triền ven đê. Yên Nội có tên Nôm là Trại Noi.

Đền Bà Chúa có tên chữ là “Tối Linh Từ” thuộc thôn Yên Nội, xã Liên Mạc, huyên Từ Liêm, nay là quận Bắc Từ Liêm. Đền nằm cách trung tâm TP. Hà Nội khoảng 16km về phía Tây Bắc.

Đền Bà Chúa là một công trình kiến trúc tín ngưỡng tôn giáo được khởi dựng sớm trên mảnh đất có bề dày lịch sử lâu đời. Ngôi đền nằm trong cụm di tích nổi tiếng bên cạnh là đình Yên Nội thờ Bạch Hạc Tam Giang và chùa Thánh Quang - một di tích được bà Túc Trinh xây dựng và tu hành tại đây càng làm tăng thêm giá trị của di tích. Ngôi đền được dựng lên để thờ bà Túc Trinh, một công chúa thời Trần có công chiêu mộ dân lưu tán về xây dựng điền trang thái ấp ở Yên Nội trở thành vùng đất giàu có, trù phú. Ngoài những đóng góp vào sự phát triển kinh tế, xã hội thời Trần, điền trang của bà có tác động rất lớn đến quy mô mở rộng làng xã, vỗ về làm yên lòng dân, tạo sự phồn thịnh. Hệ thống các địa danh cổ mà bà chúa khai hoang vẫn còn lưu tên gọi đến ngày nay với các tên như: Khu đồng Dư, khu đồng Bờ Ổm, khu đồng Gừng, khu đồng Sành. Đây là những tư liệu quý giá giúp cho việc tìm hiểu quy mô tính chất của một trang thái ấp thời Trần.

Căn cứ vào bài minh khắc trên quả chùa Thánh Quang đời vua Trần Anh Tông (1293-1314) và được khắc lại vào năm Tự Đức thứ 28 (1875) thì niên đại khởi dựng của ngôi đền chắc chắn phải vào thời điểm sau khi bà Túc Trinh mất, nhân dân địa phương mới lập đền thờ để tưởng nhớ công ơn khai hoang lập ấp của bà. Từ đó đến nay qua nhiều biến động lịch sử, ngôi đền đã được sửa chữa nhiều lần.

Đền Bà Chúa tọa lạc trên khu đất cao, thoáng giữa khu vực cư trú của dân làng. Đền quay hướng Đông Bắc, phía trước có ao nước khá rộng. Tổng thể mặt bằng được bố trí như sau: Nghi môn, sân đền và khu đền chính.

Cổng nghi môn: gồm hai trụ lớn xây kiểu trụ lồng đèn, đỉnh trụ đắp nổi hình bốn chim phượng đuôi chụm vào nhau, đầu quay bốn hướng tạo thành hình trái dành cách điệu. Thân trụ tạo gờ nổi, trên mặt ghi đôi câu đối bằng chữ Hán. Nối tiếp giữa hai trụ lớn và hai trụ nhỏ hai bên là bức tường hoa trang trí hoa vân hình học. Hai cổng phụ nhỏ hai bên xây kiểu máí chồng diêm, bốn đao mái đắp hình rồng, hai đốc mái đắp hoa vân hình học, mái lợp giả ngói ống. Nối với hai cổng nhỏ hai bên xây hai trụ biểu nhỏ. Đỉnh trụ đắp tượng nghê thế đứng hướng vào cổng.

Tiền tế gồm 5 gian hai chái, xây theo kiểu tường hồi bít đốc tay ngai, mái lợp ngói ta bờ nóc đắp kiểu bờ đinh, chính giữa bờ nóc đắp nổi ba chữ Hán “Tối Linh Từ” (đền rất linh thiêng)  hai đốc mái đắp hình trụ diêm, phía trước hai hồi xây hai trụ biểu, kiểu trụ lồng đèn, thân trụ tạo gờ nổi, trên đỉnh trụ là hình bốn chim phượng chụm đuôi vào nhau, đầu quay bốn hướng.

Trung tế là nếp nhà 5 gian hai chái xây song song với tòa tiền tế. Nhà xây kiểu tường hồi bít đốc, mái lợp ngói mũi hài bờ nóc đắp kiểu bờ đinh, mặt bằng được bố cục bằng sáu hang chân. Kết cấu kiến trúc theo kiểu chồng rường giá chiêng cũng giống như ở tòa nhà tiền tế. Trang trí chủ yếu là các đề tài hoa văn hình học, lá lật…

Hậu cung gồm ba gian, xây theo kiểu tường hồi bít đốc, bờ nóc đắp nổi bờ đinh, giữa nóc đắp nổi đôi rồng chầu mặt nguyệt, mái lợp ngói mũi hài, kết cấu kiến trúc được làm theo kiểu chồng rường giá chiêng. Trên các vì được điểm xuyết các hình lá lật vân lá, hoa vân hình học tạo sự nhẹ nhàng cho kiến trúc. Gian giữa hậu cung là một ban thờ đặt tượng Bà Chúa ngồi trong khám.

Tồn tại đến ngày nay, đền Bà Chúa hiện còn bảo lưu được nhiều di vật quý hiếm, đa dạng về thể loại và chất liệu: một pho tượng Bà Chúa sơn son thếp vàng; một kiệu long đình (phong cách nghệ thuật thế kỷ XIX); một quả chuông đồng niên hiệu Tự Đức 28 (1875); một đôi chóe sứ men trắng vẽ lam, một đôi nghê sứ men xanh đen cao 60cm (cả bệ).

Lễ giỗ Bà Chúa hàng năm được tổ chức tại đền trong 3 ngày từ 30 tháng 7 đến mùng 2 tháng 8 âm lịch, với sự tham gia đông đảo của cả nhân dân hai làng An Hội và Cổ Nhuế. Lệ làng phải tuân thủ gồm có: không rước tượng Bà Chúa đi xa, không đốt pháo từ ngày 25 tháng 7 đến ngày mùng 2 tháng 8 âm lịch. Ngày giỗ thì làm cỗ chay, ăn chay. 

Hàng năm đến ngày 2 tháng 8 âm lịch là ngày giỗ của bà Túc Trinh, nhân dân địa phương cúng bà cơm chay gồm: oản quả với cơm tẻ, muối vừng, dưa, giá, trám đen, tương… theo đúng thói quen khi bà còn sống.

Nhân dịp này, ngoài việc tiến hành lễ mộc dục, rước kiệu, dâng hương, cúng tế, còn có biểu diễn văn nghệ và chơi các trò dân gian như đánh cờ người, chọi gà... 
(0) Bình luận
Nổi bật Tạp chí Người Hà Nội
Đừng bỏ lỡ
  • Độc đáo kiến trúc, tên gọi các cửa ra vào Kinh thành Huế
    Kinh thành Huế có 11 cửa thành đường bộ và 2 cửa đường thủy có kiến trúc, tên gọi độc đáo nhưng mỗi cửa mang một chức năng cùng những câu chuyện lịch sử khác nhau sau khi được xây dựng, phục hồi lại.
  • Hơn 300 người thuộc 54 thành phần dân tộc tham gia Ngày Văn hóa các dân tộc Việt Nam 2024
    Ngày Văn hóa các dân tộc Việt Nam năm 2024 sẽ diễn ra từ 18 - 21/4/2024 tại Làng Văn hóa - Du lịch các dân tộc Việt Nam, Đồng Mô, Sơn Tây, Hà Nội với sự tham gia của hơn 300 người thuộc 54 thành phần dân tộc của 63 tỉnh, thành phố.
  • Hà Nội đẩy mạnh thông tin, tuyên truyền hiệu quả về triển khai Đề án 06/Chính phủ năm 2024
    UBND Thành phố Hà Nội vừa ban hành Kế hoạch về việc thông tin, tuyên truyền về “Kiểm soát thủ tục hành chính, thực hiện cơ chế một cửa, một cửa liên thông và triển khai Đề án 06/Chính phủ” trên địa bàn thành phố Hà Nội năm 2024.
  • Quận Nam Từ Liêm hướng tới mục tiêu phát triển bền vững
    Được thành lập và chính thức đi vào hoạt động từ ngày 1/4/2014, Đảng bộ, chính quyền và Nhân dân quận Nam Từ Liêm (Hà Nội) đã đoàn kết, chung sức, đồng lòng vượt lên những khó khăn, thách thức; phát huy tiềm năng thế mạnh, không ngừng nỗ lực phấn đấu xây dựng quận Nam Từ Liêm xanh, giàu đẹp, hiện đại, văn minh.
  • Khai trương đoàn tàu du lịch Huế - Đà Nẵng “Kết nối di sản miền Trung”
    Tổng công ty Đường sắt Việt Nam khai trương vận hành đoàn tàu du lịch Huế - Đà Nẵng “Kết nối di sản miền Trung”.
  • Tổng kết 50 năm nền văn học, nghệ thuật Việt Nam sau ngày đất nước thống nhất (30/4/1975 - 30/4/2025)
    Thành uỷ Hà Nội vừa ban hành Kế hoạch Số 6116-KH/TU về việc tổ chức các hoạt động tổng kết 50 năm nền văn học, nghệ thuật Việt Nam sau ngày đất nước thống nhất (30/4/1975 - 30/4/2025).
  • Chuyện phố - Tiếp nối hành trình trăn trở về thế sự
    Chiều ngày 25/3/2024, NXB Phụ nữ Việt Nam phối hợp với Bộ môn Lý luận văn học - Khoa Văn học, Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn, Đại học Quốc gia Hà Nội tổ chức buổi tọa đàm “Chuyện phố - Một tự sự về đô thị đương đại” tại sảnh Nhà E, Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn, Đại học Quốc gia Hà Nội. Tới dự tọa đàm có đại diện của Ban giám hiệu nhà trường, đại diện Nhà xuất bản, các nhà khoa học, nhà nghiên cứu cùng đông đảo bạn đọc trẻ.
  • Tự hào làng gốm Bát Tràng
    Tạp chí Người Hà Nội xin trân trọng giới thiệu bài thơ Tự hào làng gốm Bát Tràng của tác giả Đoàn Hoài Trung. Bài thơ được tác giả sáng tác trong chuyến thăm làng gốm Bát Tràng vừa qua, đây là một trong những hoạt động trong khuôn khổ chương trình giao lưu văn hóa nghệ thuật của văn nghệ sĩ Hà Nội - Huế - TP.HCM.
  • Hoài niệm thanh xuân
    Thỉnh thoảng, tôi vẫn về qua Hà Nội khi thì vì công việc, khi thì về "cội nguồn" ngày giỗ tổ bên quận Hà Đông, đôi khi chẳng có việc gì, nhớ quá có việc đi ngang qua cũng tạt té ghé vào ngồi gọi ly trà đá vỉa hè, lang thang đi bộ quanh bờ hồ Hoàn Kiếm, chỉ để thỏa một nỗi nhớ mong "nhớ Hà Nội" “Khi ta ở chỉ là nơi đất ở, khi ta đi đất đã hóa tâm hồn", tôi đã trải qua quãng đời đẹp nhất, những kỷ niệm của tuổi thanh xuân sôi nổi ở nơi được mệnh danh là "trái tim" của đất nước.
  • Đẩy mạnh hoạt động tuyên truyền hướng tới kỷ niệm 70 năm Ngày Giải phóng Thủ đô
    Đây là một trong những nội dung quan trọng được đồng chí Phạm Thanh Học, Phó Trưởng ban Thường trực Ban Tuyên giáo Thành ủy Hà Nội nhấn mạnh trong Hội nghị giao ban đánh giá kết quả công tác báo chí thành phố và triển khai nhiệm vụ trọng tâm tháng 4/2024, diễn ra chiều 25/3, tại Quận ủy Nam Từ Liêm.
Đền Bà Chúa
POWERED BY ONECMS - A PRODUCT OF NEKO