Dòng chảy duy nhất từ sự chắt lọc và hòa nhập của các vùng văn hóa truyền thống

Bằng Việt| 03/08/2018 13:30

Tròn 50 năm đã hoạt động trong lĩnh vực văn học nghệ thuật Hà Nội tính từ tác phẩm xuất bản đầu tiên; tôi cảm nhận sâu sắc về vận hội mới mà Nghị quyết số 15/2008/NQ-QH12 ngày 29/5/2008 của Quốc hội đã mở ra cho Thủ đô, nâng diện tích Thủ đô lên tầm vóc của 17 Thủ đô lớn nhất thế giới; tuy nhiên, điều quan trọng đối với văn hóa và tâm linh con người thì Thủ đô hiện nay đã ôm trọn trong mình thế mạnh của cả hai vùng đất “địa linh nhân kiệt” tự ngàn đời, hai vùng văn hóa lớn là Thăng Long và xứ Đoài cùng một

Vùng văn hóa Thăng Long, cái nôi của nền văn hóa dân tộc, hình thành cùng nền văn minh sông Hồng, được đắp bồi, kết tinh qua các triều Lý - Trần - Lê tràn đầy nội lực và hào khí dân tộc. Còn với vùng văn hóa xứ Đoài mà cốt lõi là Hà Tây cũ thì trong dân gian đã từng có câu ca dao mới (từ thế kỷ trước):

Một vùng trời đất gấm hoa,

Nhìn vào quê lụa, nhìn ra

kinh kỳ,

Ngàn năm văn vật đâu bì,

Hà Tây, Hà Nội đi về có nhau!”

Người Việt xưa từng liệt kê ra ba vùng đất có truyền thống lâu đời nhất về văn minh và văn vật đáng được “liệt hạng” trong quá trình phát triển kinh tế - văn hóa, với câu nói ngắn gọn: Thứ nhất Cổ Bi, thứ nhì Cổ Loa, thứ ba Cổ Sở. Đất Cổ Bi là vùng đất bao quát cả phía Bắc châu thổ sông Hồng, được khai phá từ thời Nhà nước Văn Lang, Âu Lạc, trải xuống vùng Kinh Bắc có trung tâm văn hóa Luy Lâu xưa; còn Cổ Loa thì vốn là kinh đô thời An Dương Vương, mở rộng xuống phía Nam, ôm trùm lấy khu vực thành Đại La, tức kinh đô Thăng Long sau này; đến Cổ Sở là vùng đất xứ Đoài, nơi còn giữ mãi khá lâu bền những tên làng tối cổ, còn gọi tắt là vùng So Sở. Ngoài hai dải đất Cổ Loa và Cổ Sở, Thủ đô hôm nay còn có thêm một phần vùng Kinh Bắc xưa, vùng Sơn Nam Thượng và Hòa Bình. Văn hóa Thăng Long chính là nơi hội tụ và kết tinh mọi ưu thế chọn lọc của tứ phương đất nước, nơi “đệ nhất kinh kỳ”, vùng đất học vấn và khoa cử của các triều đại phong kiến tự chủ, đồng thời cũng là nơi phát triển buôn bán giao thương lâu đời, tập hợp nên các phường hội, các làng nghề thủ công tinh xảo. Vùng văn vật xứ Đoài cùng một số vùng thuộc Kinh Bắc, Hòa Bình và Sơn Nam Thượng thì trải rộng miên man cùng những tên làng xã cổ xưa, gợi lên ấn tượng đa dạng về các giá trị văn hóa từ truyền thuyết; các làng nghề phong phú với các lễ hội dân gian nhiều màu sắc, các sân khấu chèo, rối nước độc đáo cùng biết bao di tích, đình chùa, đền miếu lâu đời.

Thủ đô hôm nay hội tụ tinh hoa văn hóa tâm linh của dân tộc, riêng kể đến bốn vị Thánh được lưu danh vào hàng “Tứ bất tử” của nước ta, thì  ba vị đã có xuất xứ từ Thủ đô, đó là Thánh Gióng dẹp tan giặc Ân, người gốc Phù Đổng Gia Lâm và hai vị từ xứ Đoài nữa, là Tản Viên Sơn Thánh - thượng đẳng phúc thần từ thời lập nước, và Chử Đồng Tử - chàng trai nghèo có mối tình đẹp như mơ với công chúa Tiên Dung, sau đắc đạo, nổi danh trong đạo Phật và đạo Lão.

Sau 10 năm, chúng ta vui mừng nhận thấy sự hòa quyện giữa vùng đất văn hiến Thăng Long với tinh hoa văn hóa xứ Đoài cùng các vùng văn hóa khác được gìn giữ tốt đẹp, phát huy thế mạnh cùng Thủ đô tiến lên văn minh, hiện đại. Đời sống vật chất được tăng cao cùng với việc bồi đắp đời sống tinh thần, mức hưởng thụ văn hóa của nhân dân được nâng lên. Các lễ hội dân gian được chú trọng đi sâu vào bản chất, tước bỏ các yếu tố mê tín dị đoan, tự nhiên chủ nghĩa, phô trương hình thức, lãng phí… để phù hợp với phong tục mới.

Khi gắn kết văn hóa xứ Đoài vào với văn hóa Thăng Long, có ý kiến lo lắng rằng hai vùng đất văn hóa lớn như vậy, nếu cùng cộng hưởng, giao thoa, thẩm thấu vào nhau thì mỗi bên có bị tổn hại, có bị phai nhạt đi bản sắc văn hóa của mình không?  Nhưng thực tiễn đã cho thấy, lực lượng trí thức văn nghệ sĩ, nghệ nhân… làm văn hóa của cả Hà Nội và Hà Tây (cũ) đều rất chủ động gắn bó, hòa đồng, kề vai sát cánh mở rộng giao lưu, trao đổi, hợp tác, phát huy hết tiềm năng và sức sáng tạo của mình, nâng hoạt động văn hóa Thủ đô lên một tầm cao mới, làm sáng tỏ ý nghĩa tương tác tích cực và hiệu quả giữa các vùng văn hóa.

Bản thân tôi và anh chị em văn nghệ sĩ Thủ đô đều cảm nhận sâu sắc rằng, sau 10 năm hòa nhập, văn hóa Thăng Long và văn hóa xứ Đoài đều phát huy được bản chất đặc sắc và tinh túy của mình, cùng phát triển hài hòa, bổ sung cho nhau một cách có chọn lọc, cùng vươn tới tầm cao, đạt tới giá trị tinh hoa đích thực. Khi khai thác và tôn tạo các di tích văn hóa trên mỗi địa bàn, chúng ta đều có ý thức bàn bạc thấu triệt, đặt vấn đề trên tầm tổng thể cả Thủ đô để xử lý, hạn chế cách nhìn phiến diện. Chúng tôi cho rằng, khi biết tổng hòa vào nếp văn hiến Thủ đô, đứng ở tầm cao của tầm nhìn, tầm nghĩ Thủ đô để vận dụng các cơ chế, chính sách, tiếp cận công việc một cách khoa học và tinh tường, thì mọi vấn đề, nhất là những vấn đề liên quan đến văn hóa, lịch sử, chúng ta sẽ tìm ra giải pháp đúng đắn, hợp lý, hợp tình và có tính nhân văn.

10 năm qua, không phải là thời gian quá dài so với lịch sử Thăng Long – Hà Nội, nhưng chúng ta đã được chứng kiến văn hóa Thăng Long cùng văn hóa xứ Đoài và các vùng văn hóa khác có điều kiện tổng hòa với nhau một cách tinh tế, hài hòa, chắt lọc, bổ sung cho nhau, để tới lúc sẽ cùng hợp thành một dòng chảy tinh hoa duy nhất, đó là văn hóa Thủ đô rộng lớn, giữ vững bản sắc, cùng năng động vươn cao, vươn xa, vì sự phát triển bền vững của con người.

Hà Nội mở rộng đang tạo nên tầm cao mới, vị thế mới cho văn hóa, khẳng định văn hóa thực sự là nguồn lực nội sinh, là sức mạnh mềm đủ làm động lực phát triển Thủ đô trong thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế. Hà Nội mãi mãi sẽ là nơi hội tụ, kết tinh và tỏa sáng của nền văn hóa dân tộc, như lịch sử nghìn năm từng chứng tỏ.

(0) Bình luận
Nổi bật Tạp chí Người Hà Nội
Đừng bỏ lỡ
  • Quận Tây Hồ: đối ngoại nhân dân góp phần lan tỏa hình ảnh đẹp về công tác đối ngoại của Thủ đô
    Chiều 28/3, Quận uỷ Tây Hồ và Liên hiệp các tổ chức hữu nghị thành phố Hà Nội đã tổ chức ký kết Chương trình phối hợp công tác đối ngoại nhân dân giai đoạn 2024 - 2025.
  • Trấn Bình Môn Kinh thành Huế như bị lãng quên
    Trấn Bình Môn là một cổng phụ trong 13 cửa của Kinh thành Huế nhưng ít người lui tới; như bị lãng quên, xuống cấp theo thời gian và tỉnh Thừa Thiên Huế đang triển khai di dời dân để trả lại nguyên trạng cho di tích.
  • Phát động cuộc thi viết kỷ niệm 70 năm Giải phóng Thủ đô “Ký ức tự hào”
    Chiều 28/3, Báo Hà Nội mới tổ chức lễ phát động viết kỷ niệm 70 năm Giải phóng Thủ đô “Ký ức tự hào”. Cuộc thi hướng tới kỷ niệm 70 năm Ngày Giải phóng Thủ đô (10/10/1954 – 10/10/2024) và 67 năm ngày Báo Hà Nội mới xuất bản số hằng ngày đầu tiên (24/10/1957 - 24/10/2024). Đây cũng là dịp tuyên truyền, quảng bá sâu rộng về truyền thống văn hóa lịch sử của Thăng Long - Hà Nội, đặc biệt là những thành tựu kinh tế, văn hóa xã hội của Thủ đô trên hành trình 70 năm xây dựng và phát triển.
  • Phú Thọ ra mắt tour du lịch "Về miền Di sản UNESCO ghi danh"
    Lễ Giỗ Tổ Hùng Vương và Tuần Văn hóa-Du lịch đất Tổ năm 2024 diễn ra từ ngày 9-18/4 (tức ngày 1-10 tháng 3 âm lịch) tại Khu Di tích lịch sử đền Hùng thành phố Việt Trì và các huyện, thị xã, thành phố trong tỉnh Phú Thọ, với nhiều hoạt động văn hóa, nghệ thuật hấp dẫn. Đặc biệt, dịp này, Phú Thọ ra mắt tour du lịch “Về miền Di sản UNESCO ghi danh”, lấy đền Hùng làm điểm xuất phát chính để đi đến các điểm danh lam, thắng cảnh khác.
  • Quý I năm 2024, Thành phố Hà Nội đã thu hút 953,2 triệu USD vốn FDI
    Đây là thông tin được Chánh Văn phòng UBND Thành phố kiêm người phát ngôn UBND Thành phố Hà Nội Trương Việt Dũng chia sẻ tại “Họp báo thông tin tình hình kinh tế - xã hội Quý I năm 2024”, diễn ra chiều 28/3 tại Trụ sở UBND Thành phố Hà Nội.
  • Đêm nhạc đặc biệt tôn vinh nhà soạn nhạc Sergei Rachmaninoff tại Hà Nội
    Vào 20h ngày 30/3, tại Nhà hát Hồ Gươm, Hà Nội sẽ diễn ra đêm nhạc tôn vinh nhà soạn nhạc Sergei Rachmaninoff.
  • Giải Cống hiến 2024: Hòa Minzy là Nữ ca sĩ của năm, Đen Vâu lập cú đúp
    Tối 27/3, tại Nhà hát lớn Hà Nội đã diễn ra lễ trao giải Cống hiến 2024. Đây là mùa giải Cống hiến lần thứ 18 được tổ chức và mùa thứ hai được mở rộng sang lĩnh vực thể thao, với hai hệ thống giải là giải Âm nhạc Cống hiến và giải Thể thao Cống hiến.
  • “Đào, phở & piano” - trọn vẹn tình yêu Hà Nội
    Từ cuối năm 2023, tín hiệu rất vui với điện ảnh trong nước khi những bộ phim cả tư nhân và nhà nước lần lượt ra rạp, tạo được hiệu ứng tích cực. “Đào, phở và piano” của đạo diễn Phi Tiến Sơn là một trong số đó. Phim được nhà nước đặt hàng, từng giành giải Bông Sen Bạc tại Liên hoan phim Việt Nam lần thứ 23.
  • Hà Nội và những gánh hàng rong...
    Khi nhắc về Hà Nội, trong vô vàn dáng hình hiện hữu, người ta không thể không nhắc tới những gánh hàng rong. Cùng Người Hà Nội hòa vào nhịp sống hối hả của 36 phố phường trên những gánh hàng rong...
  • Phố cổ của tôi
    Tạp chí Người Hà Nội trân trọng giới thiệu tới quý độc giả bài thơ Phố cổ của tôi của tác giả Nguyễn Duy Quý.
Dòng chảy duy nhất từ sự chắt lọc và hòa nhập của các vùng văn hóa truyền thống
POWERED BY ONECMS - A PRODUCT OF NEKO