Gốm Hương Canh, khắc khoải giữ nghử...

Nước mắt là ng nghử...

Nổi tiếng trong Nam ngoà i Bắc, sản phẩm gốm Hương Canh đã từng được xuất khẩu sang tận Mử¹ và  Hà n Quốc..., được tặng bằng khen Hình ảnh APEC và  di sản văn hoá Việt Nam năm 2006. Nhưng nay là ng nghử đang dần bị teo lại và  có nguy cơ bị xoá sổ. Những người còn sót lại với nghử, cố gắng níu giữ nghử, chỉ đếm trên đầu ngón tay. Cuộc sống của họ cùng với nghử truyửn thống đang lay lắt như ngọn đèn trước gió...

Bà  Nhạn đang say xưa với công việc hà ng ngà y

Là ng Lò Cang có 178 hộ 702 nhân khẩu, nhưng nay chỉ còn lại 4 hộ là  còn theo nghử gốm. à”ng Thanh và  bà  Nhạn ngậm ngùi: Trước đây, cả là ng đửu nô nức và  bám nghử. Nhưng nay thì chỉ còn lại 4 hộ gia đình và  cả thẩy 18 lao động là  còn theo nghử gốm nà y thôi. Cứ tình trạng nà y thì sớm muộn là ng gốm cũng không còn nữa....

Gia đình ông Nguyễn Thanh là  1 trong 4 gia đình còn bám trụ với nghử gốm cổ truyửn của cha ông. à”ng có hai người con trai thì cả hai người đửu theo nghử. Аặc biệt, anh con út đang học Аại học Mử¹ Thuật Công Nghiệp, quyết tâm học tập để giữ nghử tiên tổ.  à”ng Thanh nói, muốn níu kéo thì phải có lao động có trình độ, ông mong muốn sau nà y các con ông sẽ gìn giữ được di sản văn hoá của quê hương, của dân tộc.

Trước đây, nguồn nguyên liệu là m gốm Hương Canh, được khai thác từ nguồn đất sét trong là ng, không phải mua. Nhưng nay, đất cũng... cạn dần. Muốn là m nghử người dân phải đi mua đất sét từ những nơi khác vử để là m gốm. Như vậy, sản phẩm gốm của Hương Canh cũng không giữ nguyên được bản sắc riêng với hồn đất của mình mà  chỉ giữ lại được cách là m của người xưa mà  thôi, bà  Nguyễn Thị Vụ, một người dân còn bám nghử tâm sự.

Sản phẩm được ra đời dưới bà n tay nghệ nhân 

Muốn có sản phẩm gốm để bán thì người là m gốm phải mua đất sét để là m. Giá của mỗi xe đất là  200 nghìn đồng/xe công nông đất. Mỗi xe đất như vậy chỉ có thể là m ra khoảng 30 chiếc tiểu và  mỗi năm chỉ tiêu thụ được 70 chiếc. Trừ tất cả chi phí thu nhập từ nghử của gia đình cũng chẳng đáng là  bao.

Bà  Vụ có một người con trai là  anh Tạ Văn Hanh cùng với bà  còn là m nghử. Nhưng do cuộc sống khó khăn nên giử anh Hanh phải đi là m ở Công ty bao bì, những ngà y nghỉ, ngà y rỗi rãi thì tranh thủ là m gốm cùng gia đình.

Lý do khác, để người là m gốm không còn mặn mà  với nghử truyửn thống, là  họ không được tạo điửu kiện để sản xuất. Mặt bằng đất sản xuất không có, đất nguyên liệu thì chưa quy hoạch. Chúng tôi đã đử nghị, trình đơn lên các cấp chính quyửn, nhưng chỉ nhận được câu  trả lời chưa có quy hoạch, chưa giải quyết được . Аến nay chúng tôi đã mệt mửi vì chuyện đi kêu gọi như vậy lắm rồi bà  Vụ cho biết. Việc người dân tự lần mò để giữ lại nghử truyửn thống, một nét văn hoá của dân tộc trong hoà n cảnh như vậy là  rất khó. Là ng gốm Hương Canh, có thể bị xóa sổ, cũng không phải là  điửu lạ.

Tiếc nuối thời hà o hùng...

Gặp ông Thanh, bà  Nhạn, bà  Vụ, những thế hệ già  ít ửi còn bám trụ với nghử..., ánh mắt họ sáng lên khi nói vử sản phẩm gốm là ng mình, những đứa con Hương Canh, được tham dự triển lãm, được du ngoạn trong Nam, ngoà i Bắc. Những sản phẩm mang đi giới thiệu đửu được người ta mua sạch mà  không phải mang vử một thứ gì...

Trong nỗi khắc khoải giữ nghử, họ vẫn rất trân trọng và  tự hà o vử nguồn gốc là ng gốm do tiên tổ truyửn dạy.

Niên hiệu Cảnh Hưng thứ 2 (1742) ngà y 6 tháng 8 năm Nhâm Tuất vua Lê Hiếu Tông cử­ quan Nội hầu Trịnh Xuân Biửn vử Hương Canh ban tặng danh hiệu Trung nghĩa dân cho 3 là ng: Kẻ Cánh.Thấy người dân nơi đây đói kém do quân xâm lược bóc lột. Muốn tìm nghử phụ để cải thiện đời sống cho người dân nơi nà y, ngà i thấy vùng nà y có sông Cánh, có đầm Bạc, đồng Xuôi Ngà nh, đầm Hồng có rất nhiửu các loại đất xét nâu, xanh, trắng, và ng,..., lại tiện củi ở các núi như Tam Аảo, núi Аinh, núi Nia, núi Thanh Lãnh, thuận lợi cho nghử là m gốm.

Nhân vật thị Nở

Và , từ đó, nghử gốm Hương Canh, thời Cảnh Hưng - Nguyễn Sơ (1742 “ 1802) bắt đầu du nhập và o là ng Lò Cang, tên gọi xưa là  gò Аinh.

Gốm Hương Canh nhanh chóng khẳng định được thương hiệu, vì trai gái nơi đây đửu khéo tay hay là m, lại sáng tạo, nên là m ra được rất nhiửu các sản phẩm đẹp.

à”ng Nguyễn Thanh, một thợ giửi trong nghử cho biết: Ban đầu, hòn đất nơi đây chỉ tạo ra những thứ đặt ở nơi góc sân, góc bếp như: nồi niêu, chum vại, các vật dụng sử­ dụng phục vụ cho bếp núc. Sau dần, hòn đất Hương Canh, tạo ra nhiửu sản phẩm phong phú, như tách uống trà , bình trà , tượng chị Nở anh Chí...  Những đồ mử¹ nghệ dùng để trang trí như rồng, phượng, nhà  sà n,..., được đặt ở những nơi sang trọng như phòng khách, khách sạn, rồi du hý trời Tây.

Gốm Hương Canh, được chà o đón trong nước, khi xuất sang Hà n Quốc,  Hoa Kử³..., gốm Hương Canh cũng rất được trân trọng.

à”ng Thanh tự hà o: Sản phẩm gốm Hương Canh là  một đặc trưng mà  không có gốm nơi nà o có thể giống được, phong phú, đa dạng và  đẹp mắt. Những sản phẩm gốm nơi nà y mà  dùng để đựng thì cũng hết ý. Ví thử­ như để trà  và o trong lọ gốm thì trà  không bao giử mốc mà  giữ nguyên mùi thơm. Rượu để trong chĩnh gốm thì không bao giử bay mùi hay giảm nồng độ. Ngà y mùa người dân để hạt mầm và o chĩnh, và o chum, và o vại thì khi mang đi gieo trăm hạt thì trăm hạt đửu nảy mầm....

Chính vì vậy nên gốm Hương Canh rất được chuộng và  chạy hà ng. Những đơn đặt hà ng tới tấp đến, những người là m gốm còn không đáp ứng kịp... Nhưng, đó chỉ là  thời hà o hùng xưa!

Những sản phẩm tinh hoa của là ng gốm Hương Canh

Hướng đi nà o cho gốm Hương Canh?

Trao đổi với chúng tôi, ông Nguyễn Аức Hợi, phó Chủ tịch UBND thị trấn Hương Canh cho biết : Chúng tôi chỉ có ý định duy trì chứ không phát triển nghử. Vì nhận thấy là ng gốm không thể phát triển được, bởi các sản phẩm hiện đại là m bằng đồ nhựa như chậu, thau đã đánh bay các sản phẩm gốm. Hơn nữa nếu muốn phát triển nghử gốm thì phải đầu tư rất nhiửu... Việc phát triển là ng nghử là  rất khó".

à”ng Nguyễn Аức Hợi, phó Chủ tịch UBND thị trấn Hương Canh 

à”ng Hợi cũng cho biết thêm, năm 2007 UBND tỉnh Vĩnh Phúc đã giao cho Sở Quy hoạch tổ chức đo đạc quy hoạch chi tiết  thực hiện dự án trên diện tích 5,5 ha tại khu Аồng Bèo để tập trung các hộ là m nghử.Thế nhưng sau khi vử khảo sát đo đạc giử vẫn chưa thấy triển khai. Theo lý giải của ông Hợi , nguyên do là  chưa tìm được chủ đầu tư nên mọi công tác như giải phóng san lấp mặt bằng vẫn chưa được triển khai. Hiện khu đất vẫn "để  phần" cho dự án.

Trước sự thử ơ của chính quyửn địa phương và  sự chậm trễ của các các cấp ngà nh Vĩnh Phúc, là ng nghử gốm Hương Canh đang có nguy cơ bị "khai tử­". Аể vực dậy là ng gốm nổi tiếng một thời không chỉ trông chử và o những người tâm huyết nơi đây.