Hồ Tây một vùng thi ca

Hồ Tây là  hồ lớn nhất Thăng Long “ Hà  Nội, sóng dà o dạt không bao giử ngư­ng nghỉ, mặt nư­ớc rộng khoảng năm trăm hec-ta. Con đư­ửng vòng quanh hồ dà i m­ời bảy cây số. Có thể Hồ Tây là  một đoạn sông Nhĩ  Hà  (tức sông Hồng Hà ) còn sót lại sau khi đổi dòng chảy. Thiên nhiên biến hoá đã sinh ra con hồ xanh sóng sánh mộng mơ lãng đãng s­ương mù, thơm hư­ơng trời đất, đong đầy sinh khí, thắm t­ươi bảy sắc cầu vồng và  nhuộm và ng ánh trăng sao... là m cho con ngư­ời đắm say vui sống, hiến dâng, nâng niu, gìn giữ vẻ đẹp trời ban ấy. Bao nhiêu huyửn thoại, bao nhiêu bà i thơ, bao nhiêu ngôi chùa do con ngư­ời sáng tạo quanh Hồ Tây, tạo nên một dòng chảy văn hóa Hồ Tây hà ng nghìn năm tuổi, đẫm hồn dân tộc.

Huyửn thoại kể rằng, từ thuở xa x­a lắm, cái hang sâu trên gò đất ven Hồ Tây có con cáo trắng chín đuôi sống hơn ngà n năm, biến hoá vạn cách, thà nh ng­ười hoặc thà nh quỷ đi khắp thế gian. Con cáo chín đuôi biến thà nh ngư­ời áo trắng, nhập và o giữa đám dân Man, cùng ca hát, nhảy múa rồi dụ dỗ trai gái trốn và o trong hang núi. Người Man rất khổ sở. Lạc Long Quân ra lệnh cho sáu đạo quân của thuỷ phủ dâng  nư­ớc lên công phá hang đá. Cáo chín đuôi bử chạy.

Quân thuỷ phủ đuổi theo bắt giết cáo. Hang cáo trở thà nh một vũng n­ước sâu, gọi là  đầm Xác Cáo (tức Hồ Tây). Từ đó cánh đồng ven Hồ Tây trở nên yên bình, trù phú, dân trồng lúa ngô, trồng dâu nuôi tằm, dệt lụa, là m giấy, trồng hoa, xây chùa miếu, đửn đà i thử phụng thần linh và  ngư­ời có công giúp dân xây dựng cuộc sống ấm no, hoà  bình, để muôn đời sau con cháu đ­ược hư­ởng phúc lộc. Họ sáng tác huyửn thoại và  thơ ngợi ca cảnh Hồ Tây, ngư­ời Hồ Tây tà i tình, khéo léo, quả cảm, trung nghĩa, kiên cư­ửng...

Nhà  thơ Cao Bá Quát từng thốt lên Tây Hồ chân cả thị Tây Thi, (Tây Hồ đích thực là  nà ng Tây Thi). Hồ Tây không chỉ đẹp mà  còn lắng đọng tình ngư­ời với những câu chuyện thần thoại Việt Nam thơ mộng. Hồ Tây có nhiửu tên gọi: hồ Xác Cáo, hồ Trâu Và ng, hồ Dâm Аà m, mỗi tên gắn với một chuyện truyửn kử³, ẩn chứa thiện ác, vui buồn, đau thư­ơng, bi kịch, gử­i gắm tình yêu th­ương tới mai sau.

Аến Hồ Tây hôm nay, bạn hãy trầm mình tĩnh lặng, tạm quên cái ồn à o náo nhiệt của Kẻ Chợ thời hiện đại, nghe muôn ngà n ngọn sóng Hồ Tây vỗ vử hồn ta trong nhạc điệu ca dao cổ:

Gió đ­ưa cà nh trúc la đà 

Tiếng chuông Trấn Vũ canh gà  Thọ X­ương

   Mịt mù khói toả ngà n s­ương

      Nhịp chà y Yên Thái mặt g­ương Tây Hồ.

Rồi một đêm trăng thu, ánh trăng như­ sóng mà u phong đử, thuyửn nhẹ l­ướt dập dìu nh­ư dạo nhạc, bạn nghe vang dậy một vùng thi ca Hồ Tây. Tiếng thơ ai đằm thắm, ân tình nh­ư tiếng Nguyễn Trãi ( 1380 - 1482) ư­ớm hửi nà ng Nguyễn Thị Lộ:

Ng­ười ở đâu mà  bán chiếu gon

Hửi xem chiếu bán hết hay còn?

Xuân xanh chừng độ bao nhiêu tuổi?

Аã có chồng chư­a đ­ược mấy con?

 Tiếng nà ng hóm hỉnh đáp lại:

Thiếp ở Tây Hồ bán chiếu gon

Cớ sao chà ng hửi hết hay còn?

Xuân canh vừa độ trăng tròn lẻ

Chồng còn ch­ưa có hửi chi con!

Cuộc gặp gỡ giữa hai con ng­ười tà i mệnh ấy bên Hồ Tây đã để lại một câu chuyện tình bất tử­, bi th­ương nhất trong lịch sử­ Việt Nam, để nghìn sau, hồn thơ dân tộc lai láng chảy, đời nối đời bên sóng Hồ Tây, nhớ thương hai con người tà i năng, đẹp đẽ, bất ngử bị lườ¡i gươm oan nghiệt của cường quyửn vây bủa. Họ chết trong sự bất tử­ của tư tưởng yêu dân, thương nòi giống. Họ chết nhưng ngọn lử­a tình yêu còn chảy mãi ngà n năm.

Hồ Tây của gió sư­ơng, của sắc mà u, trời mây, non nư­ớc, hoa lá, cử cây, của bao nhiêu đửn chùa, quán miếu, của bến thuyửn, của tình yêu và  tà i năng, trí tuệ hội tụ, nơi các là ng nghử tinh tuý... là  cảm hứng bất tận của thi ca. Bao nhiêu triửu đại đã lụi tà n, nh­ưng vẻ đẹp Hồ Tây không mất, tiếng thơ ca ngợi Hồ Tây còn vang vọng.

Mấy triửu đại qua đi, thời nà o ng­ười ta cũng vịnh cảnh Hồ Tây. Thời Lê có tập thơ Tây Hồ bát vịnh. Như­ng gần hai trăm năm sau, chúng ta vẫn bị cuốn hút bởi bà i phú Tụng Tây Hồ của Nguyễn Huy Lư­ợng viết năm 1801. Lần đầu tiên và  cho đến bây giử, ch­ưa ai tả đư­ợc một bức tranh toà n cảnh Hồ Tây trang trọng, réo rắt, nhiửu sắc mà u, diễm lệ và  một cuộc sống rất chân thực của một góc Thăng Long bên Hồ Tây như­ ông:

"Sắc rửn rửn nhuộm thức lam xanh, ngỡ động  bích nổi lên dòng leo lẻo/Hình l­ượn uốn vòng câu bạc, t­ưởng vầng ngân rơi xuống mảnh nhò nhò/Dư­ nghìn mẫu n­ước trời lẫn sắc/ Trải bốn bên hoa cử chiửu mùa".

Hồ Tây với những công tình kiến trúc đửn chùa, chứa đựng trong đó cả một không gian tâm linh huyửn diệu: đửn Quán Thánh, đửn Mục Thận, miếu Аồng Cổ, chùa Thiên Niên Tự, phủ Tây Hồ, chùa Kim Liên, chùa Một Cột, chùa Trấn Quốc... dâng tứ thơ thanh thản hư­ơng Thiửn.

Hồ Tây in đậm hình bóng con ngư­ời mấy ngà n năm, với hà ng liễu, gư­ơng sen, với từng đôi chim sâm cầm vỗ cánh bay đi, còn v­ương n­ước mắt thi nhân. Sư­ Huyửn Quang ẩn hiện trong Tiếng chuông buông tà n trong đêm thu. à”ng nghè Thái Thuận (thế kỷ XVI) thả hồn với Hồ Tây:

 "Sớm theo Cử­a Bắc chuông cùng dậy/Chiửu đợi Hồ Tây chim rủ vử"

 Hồ Xuân Hư­ơng, Аoà n Thị Аiểm, bà  Huyện Thanh Quan thư­ửng qua Hồ Tây với nỗi hoà i cảm, nhớ thư­ơng :

Trấn Bắc hà nh cung cử dãi dầu

Khách qua đ­ường dễ chạnh niửm đau!

Mấy dò sen rớt hơi h­ương ngự

Năm thức mây phong nếp áo chầu!

Hồ Tây mơ mộng hơn, long lanh hơn bởi ngọn gió Tây Hồ thổi hơi ấm tình yêu. Phùng Khắc Khoan gặp gỡ ngư­ời con gái đẹp và  tà i giửi cùng thời đã dệt tình yêu để xây nên một Phủ Tây hồ bâng khuâng huyửn thoại. Nguyễn Công Trứ, Tản Đà  nhìn trăng Hồ Tây bồi hồi nhớ ng­ười yêu. Nguyễn Du hồi trẻ ở Thăng Long có một ngư­ời yêu ở là ng ven Hồ Tây, như­ng không lấy đư­ợc nhau. Trên hai chục năm là m quan ở Huế, ông vẫn vấn v­ương tơ lòng. Một đêm Nguyễn mơ thấy mình cùng ngư­ời yêu đi hái sen ở Hồ Tây. Tỉnh dậy ông viết bà i Mộng đắc thái liên:

Hái, hái sen ở Hồ Tây,

     Cả hoa và  g­ương đửu bử quên trên thuyửn.

Hoa để tặng ng­ười mình sợ,

G­ương để tặng ng­ười mình th­ương.

Hồ Tây trong giấc mơ của Tố Như­ sao mà  trong trẻo đến vậy? hoa sen Hồ Tây thơm ấp hình ảnh người thiếu nữ Hà  Thà nh.

Hồ Tây hôm nay, s­ương giăng mử chút nắng hoe và ng, mong manh gợi nhớ. Ngư­ời Hà  Nội “ Việt Nam trên khắp mọi miửn đất n­ước vẫn dạo bư­ớc bên Hồ Tây tìm bóng tịch d­ương, tìm vử cõi Phật, tìm bóng lâu đà i tóc liễu vư­ơng... Ng­ười xa Hà  Thà nh lúc nà o cũng nhớ thiết tha Thăng Long “ Hà  Nội, nỗi nhớ da diết thà nh thơ gọi Hồ Tây:

 Æ i! Hồ Tây - Tây Hồ ng­ười vử xanh thắm lại tình thơ

Æ i! Hồ Tây - Tây Hồ một trời xanh n­ước của Thủ đô!

Tháng ngà y xa Hà  Nội, Tây Hồ nỗi nhớ của lòng tôi...