Hoa huệ

Nguyễn Minh Hoa| 19/01/2020 14:03

Tôi nhớ mùi hương mà lại như nợ loài hoa này một điều gì đó thuộc về kí ức, khó cắt nghĩa cho rõ nét trong nghĩ suy của mình. Một loài hoa có màu trắng tinh khôi, hương hoa thơm nồng những đêm đầy ánh trăng, nồng hơn hẳn khi trời ướt mưa. Loài hoa có những tên thật đẹp, gắn với đặc điểm riêng, vũ lai hương - hương đến khi mưa, hay dạ lai hương - hương về đêm. Đến giờ với hoa ấy, tôi vẫn như phiêu diêu trong những câu chuyện đậm chất liêu trai. Một loài hoa chỉ xuất hiện trong một không gian thiêng, đưa người ta chạm vào quá khứ xa xôi, hay điều gì đó linh nghiệm. Ngoài những tên kia, tên thường gọi của hoa này là hoa huệ - huệ ta.

Huệ là loài hoa có trong danh sách lễ vật cúng tế của người Việt từ xa xưa đến nay. Hoa có mùi thơm nồng nàn như có thể cầm nắm được, lại có khi như thể phết lên không gian một mùi hương đặc sánh. Hương hoa như có thể gột rửa, thanh lọc không gian trở nên thanh sạch hơn, tĩnh lặng hơn. Có lẽ vì tất cả những lẽ ấy mà người ta không cắm huệ để chơi bao giờ.

Huệ ở nước ta có quanh năm, khá dễ trồng, vụ mùa mưa cho nhiều hoa hơn vụ mùa khô. Huệ là loài cây thân cỏ, mọc thẳng đứng, không phân nhánh, cây cao trên dưới 1 mét. Có hai loại huệ đơn và huệ kép. Huệ đơn cành ngắn, hoa thưa, còn huệ kép hoa dầy hơn. Càng về ngọn, nụ hoa càng nhiều, khi nở bung, đưa hương ngào ngạt. Hoa huệ đẹp, cánh nở xòe trắng ngần. Khi cành nụ to, hay nở đôi bông cũng là khi người ta cắt hoa huệ đem bán. Mùa hoa huệ nhiều là mùa hè, nhưng sau này do nhu cầu tiêu dùng nhiều hơn vào dịp cuối năm, nhất là lễ Tết và hội mùa xuân nên người trồng hoa đã trồng vụ vắt qua mùa đông sang xuân nhiều hơn. Tết Nguyên Đán, hoa huệ thơm nồng các đình chùa, lăng miếu, nở trắng trên các ban thờ của nhiều tư gia. Đặc biệt, trong những lễ hội mùa xuân, hoa huệ thường có trong các bình trên các kiệu rước - nhất là kiệu ấy rước bà. Phải chăng, chính vì sắc và hương hoa đã khiến người đời gửi gắm vào đó những ý niệm, những thông điệp riêng, mong dâng lên Phật Thánh tấm lòng thành và những ước nguyện của mình và cộng đồng làng xã hay rộng lớn hơn nữa.

Còn trong mỗi gia đình, nhà sang mới chọn hoa huệ cho ngày sóc vọng, còn thường thì người ta chỉ mua hoa huệ khi nhà có đám giỗ, lễ trọng, hay dịp Tết ta. Huệ về đến nhà, trong làn mưa bụi cuối năm, hương thơm như ngưng lại trong mưa ẩm. Hoa được đem ngay xuống bếp, cắt cho vừa độ cao của bình, cuống hoa được hơ ngay trên bếp than nóng. Cuống hoa hơ như thế sẽ khiến hoa huệ được tươi lâu hơn. Hai chục hoa, cắm vừa đủ 2 lọ lộc bình. Cùng với mía thờ, ngũ quả, bánh chưng, chè kho, hoa huệ khiến cho không gian thờ của mỗi tư gia trở nên trang trọng. Hương hoa huệ thơm nồng, không lẫn vào đâu được, cùng với bưởi vàng da, quýt chín đỏ, hương hoa huệ khiến người ta như muốn trở về sum vầy. Hoa như thấy dáng ông mặc áo the đen cẩn trọng sắp lễ. Hoa như gợi nhớ dáng bà chọn chùm cau mặt, rồi têm trầu, xếp đĩa đặt trên ban thờ.

Bà tôi ưa hoa huệ, xưa bà thường mua hoa huệ mỗi dịp Tết, nên thành nếp. Hoa huệ đi với hương đen, cứ thấy mùi ấy là thấy Tết về. Bà tôi sẽ mặc áo the, quần sa tanh, thắt bao tượng, bà sẽ vấn khăn nhung the khác hẳn ngày thường để lên chùa. Còn chúng tôi chờ mãi cũng đến ngày này để mặc quần áo mới. Chị em tranh thủ thổi bóng cho đỏ môi như mấy chị gái trong làng. Vì trẻ con ai cho đánh son, mà lại cứ thích môi hồng.

Vào mỗi dịp Tết, bố tôi vẫn đốt gốc cành hoa huệ như mọi năm, mẹ tôi lấy rượu trắng lau cho lên mã, lên hương bưởi, quýt. Hương đen ngát vẫn quện cùng hương hoa huệ. Trong làn mưa bụi ẩm, huệ càng thơm. Cùng mùi hương đen khiến hương hoa huệ càng trở nên ấm nồng. Mẹ ngậm ngùi kể chuyện bà, năm ấy mất mùa, bà đi chợ phiên giáp Tết đến 3 lần, về đến nhà bà cứ bảo quên gì mà không nhớ nổi. Đến lần thứ 3, mẹ hiểu, bà băn khoăn không dám mua chục huệ. Mẹ phải bảo, bà quên hoa huệ, để con sang bãi, mua bên vườn các cụ cho rẻ. Mẹ đạp xe đi, khi mang về chục huệ, mắt bà ngân ngấn. Bà bảo “Thiếu hoa huệ lễ cụ, thấy khó nghĩ quá!”. Năm đó cũng là năm giỗ hết ông nội tôi. Mùa đông năm ấy, cuối tháng 10, bà tôi cũng về trời. Đám tang kiêng hoa huệ, mãi tận khi đưa bà lên chùa mẹ tôi mới lại mua hoa huệ cúng bà.

Sau này, có giống cây trồng mới, lại xen canh gối vụ, người làng tôi cũng không còn phải đói, nhiều nhà được xây mới, lễ Tết linh đình hơn nhiều. Người bên bãi lở mua hoa về thâm canh cả một góc bãi làng bên, bán cho cả vùng. Những ngày sóc vọng không chỉ hoa mà còn có cả trái cây, mùa nào thức nấy, hoa huệ mùa Tết cũng không còn hiếm như xưa. Cứ lạnh về là mẹ tôi lại mua hoa dâng lễ lên tổ tiên, ông bà. Mùi hoa huệ trong thời tiết lạnh thật đặc biệt, khiến tôi nhớ bà da diết.

Thời gian thấm thoắt, anh chị em tôi đều đã đi ở riêng. Dù ở đâu, chúng tôi cũng vẫn chọn hoa huệ, hương đen trong mỗi dịp lễ Tết. Và khi ấy trong tôi, kí ức không phải xa lắc chặng dài đến bạc cả tóc mà hiển hiện nếp nhà xưa sum vầy, êm ấm, niềm vui tấm bé và cả thời thanh tân trở về ấm áp.