Nhà thơ và khóm hồng bên cửa sổ

Vũ Từ Trang| 15/10/2018 10:56

Cả làng là một cục xi măng. Không hiểu sao gần đây, mỗi bận về làng, tôi lại thường nhẩm đọc câu thơ này của ông. Ông là nhà thơ Thợ Rèn, từng nhiều năm công tác ở báo Nhân dân.

Năm 1955, báo mở chuyên mục “Chuyện lớn... chuyện nhỏ”, ông và ông Như Phong được coi là những người sáng lập, khai sinh ra nó. Cái chuyên mục chiếm vị trí khiêm nhường trên trang báo, nhưng có tác dụng rất lớn với bạn đọc và xã hội. Tuy chỉ là những lời châm biếm, nhắc nhở, phê phán nhẹ nhàng thói hư tật xấu của xã hội, bằng những vần thơ giản dị và hóm hỉnh, vậy mà ăn sâu vào tâm trí độc giả và ảnh hưởng với công chúng rộng lớn. Nhiều người hăm hở chờ đợi, lại không ít kẻ kinh sợ những vần thơ này. Phải nói, qua chuyên mục mà ông đã dốc tâm làm việc một thời gian dài, thấy tác dụng của văn chương báo chí là không nhỏ. Ông chả nhận ông là nhà thơ nhà văn nổi danh ầm ĩ gì, chỉ khiêm nhường thấy mình như người bạn, người anh, người thợ cần mẫn cùng mọi người  rèn rũa cái sai, cái tật xấu của mình, của mọi người, của xã hội; để mình, để mọi người, để xã hội ngày một tốt đẹp hơn. Trong thời gian làm chuyên mục “Chuyện lớn... chuyện nhỏ” ở báo Nhân dân, nhà thơ Thợ Rèn đã sáng tác hàng nghìn bài thơ. Đó là sức làm việc nghiêm túc và thiện tâm đáng trân trọng.

Nhà thơ và khóm hồng bên cửa sổ
Trước ông, đã có nhiều nhà thơ viết thơ châm biếm, đả kích thói hư tật xấu của xã hội. Nhắc tới họ, phải kể tên đến những bậc kỳ tài, như Tú Xương, Tú Mỡ... Không dám so sánh với các bậc tiền nhân, ông chỉ nhận mình như một người làm văn nghệ quần chúng. Ông  từng tâm sự “Văn học với tôi là khó quá. Mãi sau này tôi mới biết đó là viết phục vụ nhiệm vụ chính trị kịp thời. Ý thức về sáng tạo, tận thiện, tận mỹ là còn xa vời với tôi”. Ấy là ông nói khiêm nhường thôi, chứ ông đã đóng góp đáng kể vào thành tựu văn học của nước nhà. Nếu nói tới mảng văn học với đề tài châm biếm, đả kích, xây dựng, là không thể không nhắc tới nhà thơ Thợ Rèn. Tôi nhớ một cái Tết Nguyên đán không xa, theo thói quen của người đọc, mở trang báo Tết ra, nhiều người tìm ngay mục “Chuyện lớn... chuyện nhỏ”. Ấy vậy, không hiểu sao số báo Tết ấy lại không có thơ của ông. Nhiều độc giả đã gửi thư về ban biên tập, hỏi có phải nhà thơ bị ốm, hay thơ ông phê “nặng” quá, báo không in được? Quả thật Tết năm ấy ông bị ốm, nên không viết kịp. Nghe chuyện này, khi đỡ mệt, dù vẫn phải dùng thuốc bệnh, ông  đã vùng dậy viết để đáp lại lòng mến mộ của bạn đọc gần xa.  Lại có một dạo, bài thơ “châm” của ông đã được in trên báo Tết rồi, ấy mà  nhiều người còn phô-tô lại để làm quà Tết tặng người thân. Bài thơ ấy, bây giờ đọc lại vẫn thấy tâm tình xây dựng chân tình của ông:

Nên chăng có vài câu phản chúc 
Cho rõ ràng xanh, lục, trắng, đen
Không chúc loại người hiền cổ lỗ
Ngồi trên tòa rụt cổ khoanh tay
Lập trường thịt bụng bầy nhầy
Đằng đông cũng gật, đằng tây cũng ừ
...
Ta càng chán anh “đồ mắc xít”
Đầy một mồm toàn đít xì cua
Tinh thần lý luận có thừa
Gạo chiêm chẳng biết, gạo mùa chẳng hay
Càng chán ngắt những tay đơm đó
Hóng lập trường đón gió che phên
Phấn son phủ cái mặt hèn
Vì dân thì ít vì trên thì nhiều.   

Thái độ phê phán thói hư tật xấu trong xã hội của ông rất quyết liệt, nhưng sâu thẳm tấm lòng ông lại là sự yêu thương đến xót xa. Trong một bài thơ viết trong Tết Mậu Dần (1998) ông viết:

Bút nghiên một kiếp phên che gió 
Sự nghiệp trọn đời hít mía voi
Tượng vỡ mới hay toàn đất sét
Bão to đa đổ hết bình vôi

Sự đời nhốn nháo, vốn là điều ngàn đời bể dâu, đâu dễ sửa chữa, sắp xếp  được. Nhân nói về việc xem múa rối nước, ông đã cảm thán sự đời mà đại văn hào Ban Zắc, người  từng dựng bộ sách “Tấn trò đờ” “Ban Zắc trò đời nghìn trang sách/ Bây giờ dối giả chỉ vài giây!” thì tôi hiểu thêm tâm thế ông trước cuộc đời và tôi cũng hiểu thêm lý do gì mà ông mãi dùng ngòi bút để theo đuổi mảng thơ ca châm biếm và xây dựng như thế.
***

Vốn là người lịch thiệp và quảng giao, căn phòng gác hai trong ngôi nhà biệt thự nhiều hộ ở phố Trần Hưng Đạo (Hà Nội) của ông luôn là nơi gặp gỡ các văn nghệ sĩ. Thời ông Nguyễn Tuân còn sống, nhà văn vang bóng này thường chống ba-toong lên cái cầu thang, gõ cửa phòng vào thăm ông. Ông Thợ Rèn bao giờ cũng để dành những chai rượu quý để tiếp bạn. Dạo đó, ông còn có người anh ruột, làm chủ một khách sạn và một nhà hàng sang trọng bên Paris, vẫn thường gửi rượu và thuốc lá ngon về cho ông. Có rượu và thuốc lá ngon, là ông lại nhắn mời bằng được các bạn văn đến thưởng thức cùng. Cạnh nhà ông dạo đó còn có nhà văn Kim Lân, nhà văn Tô Hoài. Ông Kim Lân dáng người nhỏ thó, sành uống trà Tầu, nhưng lại  thích  ăn kẹo vừng, kẹo bột, uống nước nụ vối ủ nóng. Ông Tô Hoài khi nhấp ngụm rượu thường ngồi yên lặng, thỉnh thoảng miệng cười tủm, ánh mắt nhìn hoang vắng. Lại còn bao họa sĩ cũng thường lui tới căn phòng này. Đấy là  ông Linh Chi, ông Sỹ Ngọc, ông Nguyễn Thụ... Lại có cả cụ Bách, nhà thư pháp nổi tiếng, đi bộ từ phố Tràng Tiền đến trao tặng ông bức thư pháp thể hiện lời răn của cụ Khổng Tử. Đã mười mấy năm rồi, bức thư pháp viết bằng mực Tầu trên giấy bạch vân, lồng kính, vẫn treo trang trọng trên tường như hồn vía của lớp người trọng chữ.

Thời nhà văn Nguyễn Khải còn ở Hà Nội, cũng thường hay lui tới căn phòng này thăm ông. Tình bạn vong niên, chênh nhau bảy tuổi, vậy mà lại rất tri kỷ. Từ ngày ông Nguyễn Khải theo gia đình chuyển vào Sài Gòn sinh sống, ông Thợ Rèn cũng thêm buồn vì xa bạn. Hàng năm Tết đến, ông Nguyễn Khải vẫn  gửi thiếp chúc mừng năm mới đến ông Thợ Rèn. Hễ có bạn văn đến chơi, ông Thợ Rèn lại đem ra khoe như để nguôi ngoai nỗi nhớ.

Con người thường lo những “việc lớn” của xã hội, vậy mà ông lại biết tạo những niềm vui nho nhỏ trong đời thường. Thời còn khỏe, ngày nghỉ, ông thường chăm chút khóm hồng và mấy cây cảnh trồng trong chậu sứ đặt ở ban công. Cây hồng cũng không phải xum xuê gì lắm,  nó  khiêm nhường nở một hai đóa hoa cánh thắm trước cái khung trời xanh mướt tán cây cổ thụ của đường phổ cổ, đem đến cho ông những niềm vui thanh tao. Bộ ghế triện gỗ trắc vách đục bát tiên luôn được ông lau sạch, vân gỗ  óng lên cùng với màu thời gian. Đã có những buổi chiều, ông ngồi trên bộ ghế ấy, ngắm hoa hồng nở ngoài hiên, và ngẫm nghĩ sự đời trong đục, trắng đen. Có lẽ khi ấy, ông  thêm thấy trách nhiệm trước cuộc sống càng trĩu nặng ngòi bút.

Sự nghiệp đời người là cái gì? Công danh tiền bạc ư? Với ông, ngay thời trai trẻ, hình như ông cũng không màng quá về những khoản đó. Danh lợi đời người biết thế nào cho phỉ? Cái ma lực đồng tiền và quyền chức, để thoát  khỏi nó, cũng không phải dễ với kiếp người bé nhỏ. Năm 2006, ông đã được trao tặng huy hiệu 60 năm tuổi Đảng. Theo cách mạng từ tuổi còn xanh, hòa bình được phân về công tác ở báo Nhân dân, tờ báo của Đảng, lại là người tham gia khởi xướng chuyên mục quan trọng trên báo, ấy vậy khi về hưu, ông vẫn chỉ là một chuyên viên bình dị. Có dạo, anh em viết lách thấy ông ăn vận áo quần rất diện, cưỡi xe máy Pô-giô đi làm (dạo đó, trong giới nhà văn chỉ có ông Nguyễn Đình Thi cũng đi loại xe máy sang trọng này!), hỏi ra mới biết xe và quần áo do người anh ở bên Pháp gửi về. Thời ấy, xã hội còn soi mói, nhiều người phải giấu biệt chuyện có người ruột thịt đang sống ở các nước phương Tây, sợ liên lụy. Với ông Thợ Rèn thấy chả có gì phải giấu diếm. Việc ai người nấy làm, chả có gì phải khuất tất, ông cứ thẳng băng mà sống. Ngày ông anh ruột của ông từ Pháp về thăm, cho ông niềm vui khôn tả. Thì ra ông anh cũng là người cơ sở của ta. Sau thời gian về thăm Tổ quốc, người anh trở lại Pháp, liền bị ám sát. Cái chết đột ngột của người anh ruột xa xứ, là nỗi buồn khó khỏa lấp trong tâm khảm ông.

Những thú vui tao nhã, như uống trà mạn, ngồi ngắm chậu hồng ngoài ban công, ngắm tranh bạn tặng, rồi như cũng dần nhạt. Tuổi già sầm sập  đến khi nào không hay...

Một chiều hè, tôi đến thăm ông. Tôi chạnh lòng. Một người tinh nhanh, thông tuệ và hóm hỉnh độ nào, nay  đành nằm bất lực lúc tỉnh lúc say, vì trận ốm tai biến. Thế là ông nhớ nhớ quên quên mất rồi. Nhưng  có điều lạ, khi người con gái rất mực chăm sóc ông, hỏi lại ông mấy câu thơ trong bản thảo  bị nhòe chữ, mắt ông chợt sáng bừng lên và ông liền trả lời rất chuẩn xác. Thơ ca có phải là liều thuốc kỳ diệu với con người không? Hay ít ra, nó có sức mạnh kỳ ảo với tâm hồn nhà thơ? 

Nhưng tôi như thấy, khi phần hồn  đang dần thoát khỏi phần xác, thì con người trở nên bé nhỏ và yếu đuối biết nhường nào.                                                         
(0) Bình luận
  • Chùm thơ của tác giả Chử Thu Hằng
    Tạp chí Người Hà Nội xin trân trọng giới thiệu chùm thơ hai bài của tác giả Chử Thu Hằng.
  • Chùm thơ của tác giả Hạnh Mai
    Tạp chí Người Hà Nội xin trân trọng giới thiệu chùm thơ hai bài của tác giả Hạnh Mai.
  • Chùm thơ của tác giả Bùi Kim Anh
    Tạp chí Người Hà Nội xin trân trọng giới thiệu chùm thơ hai bài của tác giả Bùi Kim Anh.
  • Chùm thơ của Nguyễn Thị Mai
    Tạp chí Người Hà Nội xin trân trọng giới thiệu chùm thơ hai bài của tác giả Nguyễn Thị Mai.
  • Chùm thơ của tác giả Nguyễn Thị Sáu
    Tạp chí Người Hà Nội xin trân trọng giới thiệu chùm thơ hai bài của tác giả Nguyễn Thị Sáu.
  • Chùm thơ của Bành Thế Đoàn
    Bành Thế Đoàn, sinh năm 1960 tại Quảng Tây Trung Quốc. Từ năm 1993 – 2002, ông là cán bộ phụ trách công tác văn hóa ở Đại sứ quán Trung Quốc tại Việt Nam. Năm 2002, ông được Chính phủ Việt Nam tặng thưởng “Vì sự nghiệp Văn hóa thông tin Việt Nam”. Chùm thơ sau đây được trích dịch từ cuốn sách “Dạo chơi Hà Nội”do Nxb Nam Phương và Nxb Hoa Thành (Trung Quốc) ấn hành.
Nổi bật Tạp chí Người Hà Nội
Đừng bỏ lỡ
  • Quê hương tôi
    Quê hương luôn là nguồn cảm hứng sáng tác của các văn nghệ sĩ; Tạp chí Người Hà Nội trân trọng giới thiệu tới quý độc giả bài thơ Quê hương tôi của tác giả Nguyễn Thiện.
  • Độc đáo kiến trúc, tên gọi các cửa ra vào Kinh thành Huế
    Kinh thành Huế có 11 cửa thành đường bộ và 2 cửa đường thủy có kiến trúc, tên gọi độc đáo nhưng mỗi cửa mang một chức năng cùng những câu chuyện lịch sử khác nhau sau khi được xây dựng, phục hồi lại.
  • Hơn 300 người thuộc 54 thành phần dân tộc tham gia Ngày Văn hóa các dân tộc Việt Nam 2024
    Ngày Văn hóa các dân tộc Việt Nam năm 2024 sẽ diễn ra từ 18 - 21/4/2024 tại Làng Văn hóa - Du lịch các dân tộc Việt Nam, Đồng Mô, Sơn Tây, Hà Nội với sự tham gia của hơn 300 người thuộc 54 thành phần dân tộc của 63 tỉnh, thành phố.
  • Hà Nội đẩy mạnh thông tin, tuyên truyền hiệu quả về triển khai Đề án 06/Chính phủ năm 2024
    UBND Thành phố Hà Nội vừa ban hành Kế hoạch về việc thông tin, tuyên truyền về “Kiểm soát thủ tục hành chính, thực hiện cơ chế một cửa, một cửa liên thông và triển khai Đề án 06/Chính phủ” trên địa bàn thành phố Hà Nội năm 2024.
  • Quận Nam Từ Liêm hướng tới mục tiêu phát triển bền vững
    Được thành lập và chính thức đi vào hoạt động từ ngày 1/4/2014, Đảng bộ, chính quyền và Nhân dân quận Nam Từ Liêm (Hà Nội) đã đoàn kết, chung sức, đồng lòng vượt lên những khó khăn, thách thức; phát huy tiềm năng thế mạnh, không ngừng nỗ lực phấn đấu xây dựng quận Nam Từ Liêm xanh, giàu đẹp, hiện đại, văn minh.
  • Khai trương đoàn tàu du lịch Huế - Đà Nẵng “Kết nối di sản miền Trung”
    Tổng công ty Đường sắt Việt Nam khai trương vận hành đoàn tàu du lịch Huế - Đà Nẵng “Kết nối di sản miền Trung”.
  • Tổng kết 50 năm nền văn học, nghệ thuật Việt Nam sau ngày đất nước thống nhất (30/4/1975 - 30/4/2025)
    Thành uỷ Hà Nội vừa ban hành Kế hoạch Số 6116-KH/TU về việc tổ chức các hoạt động tổng kết 50 năm nền văn học, nghệ thuật Việt Nam sau ngày đất nước thống nhất (30/4/1975 - 30/4/2025).
  • Chuyện phố - Tiếp nối hành trình trăn trở về thế sự
    Chiều ngày 25/3/2024, NXB Phụ nữ Việt Nam phối hợp với Bộ môn Lý luận văn học - Khoa Văn học, Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn, Đại học Quốc gia Hà Nội tổ chức buổi tọa đàm “Chuyện phố - Một tự sự về đô thị đương đại” tại sảnh Nhà E, Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn, Đại học Quốc gia Hà Nội. Tới dự tọa đàm có đại diện của Ban giám hiệu nhà trường, đại diện Nhà xuất bản, các nhà khoa học, nhà nghiên cứu cùng đông đảo bạn đọc trẻ.
  • Tự hào làng gốm Bát Tràng
    Tạp chí Người Hà Nội xin trân trọng giới thiệu bài thơ Tự hào làng gốm Bát Tràng của tác giả Đoàn Hoài Trung. Bài thơ được tác giả sáng tác trong chuyến thăm làng gốm Bát Tràng vừa qua, đây là một trong những hoạt động trong khuôn khổ chương trình giao lưu văn hóa nghệ thuật của văn nghệ sĩ Hà Nội - Huế - TP.HCM.
  • Hoài niệm thanh xuân
    Thỉnh thoảng, tôi vẫn về qua Hà Nội khi thì vì công việc, khi thì về "cội nguồn" ngày giỗ tổ bên quận Hà Đông, đôi khi chẳng có việc gì, nhớ quá có việc đi ngang qua cũng tạt té ghé vào ngồi gọi ly trà đá vỉa hè, lang thang đi bộ quanh bờ hồ Hoàn Kiếm, chỉ để thỏa một nỗi nhớ mong "nhớ Hà Nội" “Khi ta ở chỉ là nơi đất ở, khi ta đi đất đã hóa tâm hồn", tôi đã trải qua quãng đời đẹp nhất, những kỷ niệm của tuổi thanh xuân sôi nổi ở nơi được mệnh danh là "trái tim" của đất nước.
Nhà thơ và khóm hồng bên cửa sổ
POWERED BY ONECMS - A PRODUCT OF NEKO