Thi ẩm thực ở Thăng Long

HNMCT| 07/12/2020 14:11

Ẩm thực tưởng như chẳng liên quan đến việc chống ngoại xâm, ấy vậy mà ở Hà Nội xưa có lễ hội tái hiện cuộc thi nấu ăn cho binh lính.

Thi ẩm thực ở Thăng Long
Hội thổi cơm thi làng Thị Cấm. Ảnh: Minh Khánh.

Ở Thị Cấm thuộc vùng Phương Canh (nay là phường Xuân Phương, quận Nam Từ Liêm), từ đầu Công nguyên đã có tục thi nấu cơm. Xuất xứ là Phan Tây Nhạc, tướng của Vua Hùng thứ 18 có công trấn giữ biên cương, được vua gả cháu gái hoàng hậu. Vợ chồng họ ngao du khắp nơi, đến Hương Canh thì thấy dân tình ấm no, vui tươi nên đã dừng chân dựng nhà ở đó.

Khi quân Thục kéo sang xâm lược, Phan Tây Nhạc được cử làm tướng tiên phong dưới quyền của Tản Viên Sơn Thánh đi đánh giặc. Khi ông đưa quân qua làng Thị Cấm, bà Hoa Dung vợ ông và dân làng xin đi theo. Ở đây, Phan Tây Nhạc đã tổ chức thi nấu cơm để tuyển người tài làm công việc nuôi quân. Chiến trận muôn vàn khó khăn nên Phan Tây Nhạc “ra đề” rất khó, buộc những người dự thi phải tìm cách vượt qua. Thị Cấm xưa có 4 giáp, mỗi giáp phải cử ra 10 người gồm cả nam lẫn nữ, được phân công cụ thể: Bốn người xay thóc giã gạo, một người dần sàng, một người lấy nước, hai người kéo lửa bằng cây giang và hai người nấu cơm. Giáp giành chiến thắng khi mang cơm cúng vào trong đình nhanh nhất nhưng cơm phải dẻo, nếu không sẽ thua cuộc. Hiện ở đình Thị Cấm vẫn còn 4 nồi đồng điếu, 4 bình nước bằng đồng, trống lệnh và dây kéo lửa.

Có một cuộc thi nấu ăn khác được tổ chức ở Nghĩa Đô. Xưa Nghĩa Đô có 4 làng, gồm Tiên Thượng (làng Tân), Trung Nha (làng Nghè), Vạn Long (làng Dâu) và An Phú (nay thuộc phường Nghĩa Đô, quận Cầu Giấy). Từ ngày 10 đến 14 tháng Hai (âm lịch) hằng năm, 4 làng mở hội thi thổi cơm trước cửa đình trông ra bãi sông Tô Lịch. Mỗi người dự thi được phát một niêu đồng, một bó mía, họ phải tự tạo ra lửa từ cây giang già hay đánh hai hòn đá cuội. Người thi phải ăn mía rồi lấy bã làm củi nấu cơm. Ai nấu cơm chín và dẻo sẽ được giải.

Việc đánh lửa từ cây giang vào bùi nhùi rơm không dễ. Ăn mía làm sao chỉ còn bã khô để làm củi là việc khó được ví von “như lấy sao trên trời”. Ấy vậy mà năm nào làng cũng mở hội thi và năm nào cũng có người giành giải. Xuất xứ của tục lệ này là từ làng Nghè. Vào thế kỷ thứ X, Thái hậu Dương Vân Nga thể theo nguyện vọng của dân chúng và các quan trong triều đã trao áo bào cho Lê Hoàn lên làm vua để chuẩn bị đối phó với giặc phương Bắc. Tướng Trần Công Tích được giao nhiệm vụ dẫn quân từ Hoa Lư ra phía Bắc, ông cho dừng quân ở Nghĩa Đô để tuyển thêm quân và mở cuộc thi nấu cơm để tìm người có tài nuôi quân. Làng có ông bà Lê Nghiêm sinh được hai cô con gái đặt tên là Hồng Nương và Quế Nương. Ở độ tuổi đôi mươi, hai cô đẹp và tài năng nhất vùng. Khi Trần Công Tích mở hội thi nấu cơm, hai chị em Hồng Nương và Quế Nương cùng tham dự và đoạt giải nên Trần Công Tích cho hai cô nhập đoàn quân lên ải Chi Lăng.

Tháng 3-981, Trần Công Tích giao hai chị em lo việc ăn uống cho cánh quân gồm hơn 100 người. Sau khi ngăn chặn đạo quân nhà Tống do Hầu Nhân Bảo cầm đầu, và giành chiến thắng, Trần Công Tích trở về Nghĩa Đô xin vua thăng thưởng cho binh sĩ và kết duyên với hai chị em. Sau một thời gian sống hạnh phúc, hai nàng cùng hóa. Thương tiếc và nhớ ơn công lao của hai cô gái xinh đẹp, vua cho xây đền thờ. Nhà của ông bà Lê Nghiêm cũng trở thành đền thờ; sau khi Trần Công Tích chết, ông được đưa vào đây thờ hưởng. Hiện đền thờ vẫn còn ở Nghĩa Đô nhưng tục thi thổi cơm nay không còn. 

Năm 1428, Lê Lợi chiến thắng giặc Minh và vào thành Thăng Long. Để tỏ lòng kính phục và biết ơn, mỗi giáp của làng Kim Hoa (nay là phường Kim Liên) đã làm một mâm cỗ dâng lên ngài. Ngài khen cỗ của dân Thăng Long rất ngon và từ đó, cứ vào dịp hội làng, các giáp ở Kim Hoa tổ chức thi cỗ, coi đó là dịp giữ gìn các món ăn truyền thống, cũng là lấy cớ khoe bạn bè về tài nấu ăn của trai Kim Hoa. 

Theo lệ làng, từng giáp góp tiền, thiếu bao nhiêu nhà đăng cai sẽ phải lo nốt. Cỗ thi có các món xôi gấc, canh, giò chả và bánh nhưng đặc biệt nhất là con gà bày bên trên vì “không có gà không ra mâm cỗ”. Gà được nhà đăng cai nuôi, phải béo mới được. Sau khi làm lông, gà được rút xương rồi nhồi nhân gồm thịt nạc băm nhỏ, nấm hương, miến, hành củ thái lát trộn với hạt tiêu và chút nước mắm ngon. Con gà được uốn theo các nhân vật có trong điển tích rồi mới nhồi và hấp; để cho giống nhân vật, người ta còn thắng đường cho cháy rồi vẽ mặt, lấy râu ngô cắm vào mặt giả làm râu.

Cỗ làm xong được mang ra đình làng để các cụ xem cỗ và đánh giá chất lượng, hình thức. Không có chấm thi, chỉ khen suông nhưng các giáp vẫn thi nhau làm cỗ to, đẹp, sang rồi mời bạn bè về chia vui.

(0) Bình luận
  • Bảo tàng Mỹ thuật ở giữa làng quê (huyện Ba Vì)
    Xứ Đoài là một vùng đất tối cổ - vùng địa văn hoá, địa thi hoạ - nơi mà con người có thể trải nghiệm đời mình trong hệ sinh thái tự nhiên của vùng đất, đi qua những truyền thuyết, cổ tích, để từ đó tạo nên tâm tính, giọng nói đặc trưng của con người xứ Đoài. Nắng và gió, núi và sông xứ Đoài đã gợi cảm hứng sáng tác cho một Tản Đà, một Quang Dũng và nhiều thi nhân, hoạ sĩ: từ Tô Ngọc Vân, Nguyễn Gia Trí đến Sĩ Tốt, Nguyễn Tiến Chung, Nguyễn Tư Nghiêm, Nguyễn Sáng... và những thế hệ văn nghệ sĩ sau này, ở họ đều có những sáng tác xuất sắc về xứ Đoài.
  • Bảo tàng Chiến sĩ cách mạng bị địch bắt tù đày (huyện Phú Xuyên)
    Đi khắp các vùng miền của Tổ quốc, những cựu tù binh Phú Quốc đã sưu tầm kỷ vật, di vật, tranh ảnh có liên quan đến các nhà tù trong hai cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ xâm lược mà đồng đội và các ông đã trải qua. Hơn 20 năm kiếm tìm và góp nhặt, Bảo tàng Chiến sĩ cách mạng bị địch bắt tù đày, do chính những người cựu tù năm xưa thành lập là những minh chứng chân thực về một thời oanh liệt và hào hùng của dân tộc.
  • Bảo tàng Quê hương phong trào chiếc gậy Trường Sơn (huyệnỨng Hoà)
    Hoà Xá là một làng quê nằm sát bờ tả sông Đáy, thuộc vùng ven chiêm trũng Khu Cháy. Nơi đây sớm có phong trào cách mạng ngay từ những năm 1930, là hậu phương trung thành của cuộc kháng chiến chống Pháp. Trong công cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước, Hòa Xá được xem là quê hương của phong trào động viên thanh niên lên đường “xẻ dọc Trường Sơn đi cứu nước” và câu chuyện huyền thoại “chiếc gậy Trường Sơn”.
  • Khu Cháy, Bảo tàng Khu Cháy - một địa chỉ đỏ về truyền thống đấu tranh cách mạng ở Ứng Hoà, Phú Xuyên
    “Khu Cháy” là thuật ngữ để nói về một khu du kích trong thời kỳ kháng chiến chống Pháp gồm 22 xã ở phía nam huyện Ứng Hoà và tây huyện Phú Xuyên, Hà Nội.
  • Bảo tàng Tổng cục II (quận Hoàng Mai)
    Toạ lạc tại số 322 đường Lê Trọng Tấn, quận Hoàng Mai, Hà Nội trên khuôn viên rộng 3.500m2, gồm 2 tầng nhà và phần trưng bày ngoài trời, Bảo tàng Tổng cục II hiện lưu giữ 5.830 hiện vật, trong đó có nhiều hiện vật quý hiếm gắn liền với cuộc đời hoạt động của nhiều chiến sĩ tình báo xuất sắc của Quân đội nhân dân Việt Nam. Với chức năng phục vụ công tác nghiên cứu, tham quan học tập, giáo dục truyền thống, Bảo tàng Tổng cục II chính thức được Bộ Văn hoá - Thông tin công nhận nằm trong hệ thống các bảo tàng cấp 2 toàn quân.
  • Bảo tàng Binh chủng Thông tin (quận Ba Đình)
    Bảo tàng Binh chủng Thông tin thuộc loại hình bảo tàng lịch sử chuyên ngành quân sự, là thể chế văn hoá, có chức năng bảo quản và trưng bày các sưu tập về lịch sử Binh chủng Thông tin liên lạc nhằm phục vụ nhu cầu nghiên cứu, giáo dục, tham quan và hưởng thụ văn hoá của cán bộ, chiến sĩ trong Binh chủng và nhân dân, bạn bè quốc tế.
Nổi bật Tạp chí Người Hà Nội
Đừng bỏ lỡ
  • Dự án Luật Thủ đô (sửa đổi) qua tiếp thu, chỉnh lý đủ điều kiện trình Kỳ họp thứ 7 của Quốc hội
    Phó Giám đốc Sở Tư pháp Hà Nội Nguyễn Công Anh, cho biết, Dự án Luật Thủ đô (sửa đổi) qua những lần xin ý kiến gần đây, cơ bản việc tiếp thu, chỉnh lý dự thảo Luật được các cơ quan Trung ương, đại biểu Quốc hội đánh giá cao và tán thành nhiều nội dung, được lãnh đạo Quốc hội đánh giá đủ điều kiện để trình kỳ họp thứ 7 của Quốc hội.
  • Quận Tây Hồ: đối ngoại nhân dân góp phần lan tỏa hình ảnh đẹp về công tác đối ngoại của Thủ đô
    Chiều 28/3, Quận uỷ Tây Hồ và Liên hiệp các tổ chức hữu nghị thành phố Hà Nội đã tổ chức ký kết Chương trình phối hợp công tác đối ngoại nhân dân giai đoạn 2024 - 2025.
  • Trấn Bình Môn Kinh thành Huế như bị lãng quên
    Trấn Bình Môn là một cổng phụ trong 13 cửa của Kinh thành Huế nhưng ít người lui tới; như bị lãng quên, xuống cấp theo thời gian và tỉnh Thừa Thiên Huế đang triển khai di dời dân để trả lại nguyên trạng cho di tích.
  • Phát động cuộc thi viết kỷ niệm 70 năm Giải phóng Thủ đô “Ký ức tự hào”
    Chiều 28/3, Báo Hà Nội mới tổ chức lễ phát động viết kỷ niệm 70 năm Giải phóng Thủ đô “Ký ức tự hào”. Cuộc thi hướng tới kỷ niệm 70 năm Ngày Giải phóng Thủ đô (10/10/1954 – 10/10/2024) và 67 năm ngày Báo Hà Nội mới xuất bản số hằng ngày đầu tiên (24/10/1957 - 24/10/2024). Đây cũng là dịp tuyên truyền, quảng bá sâu rộng về truyền thống văn hóa lịch sử của Thăng Long - Hà Nội, đặc biệt là những thành tựu kinh tế, văn hóa xã hội của Thủ đô trên hành trình 70 năm xây dựng và phát triển.
  • Phú Thọ ra mắt tour du lịch "Về miền Di sản UNESCO ghi danh"
    Lễ Giỗ Tổ Hùng Vương và Tuần Văn hóa-Du lịch đất Tổ năm 2024 diễn ra từ ngày 9-18/4 (tức ngày 1-10 tháng 3 âm lịch) tại Khu Di tích lịch sử đền Hùng thành phố Việt Trì và các huyện, thị xã, thành phố trong tỉnh Phú Thọ, với nhiều hoạt động văn hóa, nghệ thuật hấp dẫn. Đặc biệt, dịp này, Phú Thọ ra mắt tour du lịch “Về miền Di sản UNESCO ghi danh”, lấy đền Hùng làm điểm xuất phát chính để đi đến các điểm danh lam, thắng cảnh khác.
  • Quý I năm 2024, Thành phố Hà Nội đã thu hút 953,2 triệu USD vốn FDI
    Đây là thông tin được Chánh Văn phòng UBND Thành phố kiêm người phát ngôn UBND Thành phố Hà Nội Trương Việt Dũng chia sẻ tại “Họp báo thông tin tình hình kinh tế - xã hội Quý I năm 2024”, diễn ra chiều 28/3 tại Trụ sở UBND Thành phố Hà Nội.
  • Đêm nhạc đặc biệt tôn vinh nhà soạn nhạc Sergei Rachmaninoff tại Hà Nội
    Vào 20h ngày 30/3, tại Nhà hát Hồ Gươm, Hà Nội sẽ diễn ra đêm nhạc tôn vinh nhà soạn nhạc Sergei Rachmaninoff.
  • Giải Cống hiến 2024: Hòa Minzy là Nữ ca sĩ của năm, Đen Vâu lập cú đúp
    Tối 27/3, tại Nhà hát lớn Hà Nội đã diễn ra lễ trao giải Cống hiến 2024. Đây là mùa giải Cống hiến lần thứ 18 được tổ chức và mùa thứ hai được mở rộng sang lĩnh vực thể thao, với hai hệ thống giải là giải Âm nhạc Cống hiến và giải Thể thao Cống hiến.
  • “Đào, phở & piano” - trọn vẹn tình yêu Hà Nội
    Từ cuối năm 2023, tín hiệu rất vui với điện ảnh trong nước khi những bộ phim cả tư nhân và nhà nước lần lượt ra rạp, tạo được hiệu ứng tích cực. “Đào, phở và piano” của đạo diễn Phi Tiến Sơn là một trong số đó. Phim được nhà nước đặt hàng, từng giành giải Bông Sen Bạc tại Liên hoan phim Việt Nam lần thứ 23.
  • Hà Nội và những gánh hàng rong...
    Khi nhắc về Hà Nội, trong vô vàn dáng hình hiện hữu, người ta không thể không nhắc tới những gánh hàng rong. Cùng Người Hà Nội hòa vào nhịp sống hối hả của 36 phố phường trên những gánh hàng rong...
Thi ẩm thực ở Thăng Long
POWERED BY ONECMS - A PRODUCT OF NEKO