Thơ chúc Tết của Bác Hồ - Lắng hồn thiêng sông núi

Đức Trung| 15/02/2018 23:09

Sinh thời Chủ tịch Hồ Chí Minh không nhận mình là nhà văn, nhà thơ. Nhưng với tài năng văn chương, với tấm lòng nhân ái bao la và nhất là với quan niệm dùng văn học làm vũ khí cách mạng, Bác đã để lại cho dân tộc ta một sự nghiệp văn chương vô cùng phong phú, trong đó phải kể tới chùm thơ chúc Tết của Người. Những vần thơ độc đáo đó chính là đóa hoa xuân ngát hương mà Bác dành tặng cho dân tộc Việt Nam. Để mỗi khi Tết đến xuân về, lòng ta lại bồi hồi, khôn nguôi nhớ Bác.

Trong 24 năm giữ cương vị là người đứng đầu đất nước, Bác đã viết 22 bài thơ chúc Tết. Nhưng điều thú vị là không phải đến khi trở thành Chủ tịch nước, Bác mới làm thơ chúc Tết mà Người bắt đầu viết ngay từ mùa xuân đầu tiên trở về sau 30 năm bôn ba tìm đường cứu nước, năm 1942. Năm 1943, Bác viết bài “Chào xuân”. Năm 1946, Bác tiếp tục có thơ chúc Tết gửi tới đồng bào đăng trên báo. Nhưng phải đến giao thừa năm 1947, lần đầu tiên trên sóng phát thanh Đài Tiếng nói Việt Nam, Bác Hồ đã đọc thơ chúc Tết gửi đến toàn thể chiến sĩ, đồng bào. Từ đó, hằng năm, giao thừa lắng nghe thơ Bác đã trở thành thói quen, một món ăn tinh thần không thể thiếu của nhân dân ta; trở thành nét đẹp trong dòng chảy văn hóa truyền thống Việt Nam.

Thơ chúc tết của Bác Hồ - Lắng hồn thiêng sông núi

Bác Hồ đọc thơ chúc Tết năm 1947 trên đài tiếng nói VN

Những năm kháng chiến, dù trong hoàn cảnh ngục tù, trên chiến trường, ở hậu phương hay trong vùng địch tạm chiếm, đồng bào, chiến sĩ luôn tìm cách để được lắng nghe những lời thơ chúc Tết của Bác Hồ qua máy thu thanh gửi từ Thủ đô Hà Nội, trái tim thân yêu của cả nước. Giữa tiếng đạn nổ, bom rơi, vẫn ngân vang những lời thơ tha thiết của Bác. Những lời thơ ấy đã thổi luồng sinh khí mới vào cuộc kháng chiến, tiếp thêm sức mạnh để quân dân ta đánh thắng kẻ thù.        

Thơ chúc Tết của Bác Hồ ngắn gọn, súc tích và mộc mạc như chính cuộc đời, con người Bác nhưng mang nhiều ý nghĩa lớn lao. Trước hết, thơ Bác là lời chúc tốt đẹp đầu năm theo phong tục truyền thống của dân tộc. Ở bài thơ nào, Bác cũng không quên gửi những điều chúc tốt đẹp tới đồng bào. Những lời chúc ấy đặc biệt hơn bởi nó ra đời trong những năm bom đạn, gắn liền với sự nghiệp đấu tranh giải phóng đất nước cho nên trong mỗi lời chúc của Người bao giờ cũng hướng tới niềm tin chiến thắng:

Xuân về xin có một bài ca

Gửi chúc đồng bào cả nước ta:

Chống Mỹ hai miền đều đánh giỏi

Tin mừng thắng trận nở như hoa!

 (Thơ chúc Tết xuân Đinh Mùi 1967)

Những lời chúc có khi được Bác đặt ở giữa bài thơ, cũng có khi lại hào sảng ở đoạn kết nhưng phần lớn được Người đặt trang trọng ngay ở phần đầu, để đem không khí Tết tươi vui, niềm hân hoan cách mạng đến với muôn nhà trong thời khắc đầu tiên của năm mới.

Thơ chúc Tết của Bác còn là sự tổng kết những thắng lợi cách mạng năm qua và đề ra phương hướng cho đất nước trong năm tới. Mỗi bài là một bản tổng kết lịch sử bằng thơ, thể hiện tấm lòng yêu nước thiết tha, sự quan tâm sâu sắc của Bác với sự nghiệp cách mạng dân tộc.

Thơ chúc Tết của Bác còn thể hiện tinh thần lạc quan cách mạng, cổ vũ toàn dân đoàn kết phấn đấu cho thắng lợi cuối cùng. Những ngày đầu toàn quốc kháng chiến còn khó khăn, gian khổ nhưng từ chiến khu Việt Bắc những lời thơ xuân năm 1946 của Bác đã truyền ngọn lửa niềm tin, tiếp thêm sức mạnh cho đồng bào:


Bao giờ kháng chiến thành công

Chúng ta cùng uống một chung rượu đào

Tết này ta tạm xa nhau

Chắc rằng ta sẽ Tết sau sum vầy

                                                   (Thơ chúc Tết năm 1946)

Đến xuân 1954, niềm tin chiến thắng ấy đã trở thành hiện thực khi dân tộc ta đã làm nên chiến thắng Điện Biên Phủ lịch sử “lừng lẫy năm châu, chấn động địa cầu”, kết thúc cuộc kháng chiến chống Pháp.

Với trí tuệ sáng suốt, tầm nhìn chiến lược và nghệ thuật quân sự tài tình, thể hiện phẩm chất của bậc “Đại trí”, thơ Bác còn là đường lối, chiến lược, chiến thuật cách mạng mà Người đã vạch ra cho dân tộc ta. Trong thơ xuân 1968, Bác viết: “Nam Bắc thi đua đánh giặc Mỹ/ Tiến lên! Toàn thắng ắt về ta!”. Đến xuân 1969, Bác chỉ rõ mục tiêu chiến lược “Đánh cho Mỹ cút, đánh cho Ngụy nhào”:

Vì độc lập, vì tự do

Đánh cho Mỹ cút, đánh cho Ngụy nhào

Tiến lên chiến sĩ đồng bào

Bắc - Nam sum họp xuân nào vui hơn!

                                        (Thơ chúc Tết năm 1969)

Điều quan trọng hơn cả là bài học về tinh thần đoàn kết toàn dân. Đoàn kết là truyền thống quý báu, là nguồn sức mạnh to lớn giúp dân tộc ta có thể đánh thắng mọi kẻ thù. Nhận thức rõ điều đó, Bác đã khơi dậy và phát huy hết giá trị của khối đoàn kết toàn dân trong sự nghiệp cách mạng. Người nhấn mạnh: “Đoàn kết, đoàn kết, đại đoàn kết/ Thành công, thành công, đại thành công”. Đoàn kết cũng là tư tưởng lớn trong toàn bộ sự nghiệp cách mạng của Bác, thể hiện xuyên suốt, thống nhất trong toàn bộ các sáng tác trong đó có chùm thơ chúc Tết của Người.

Bằng những cách diễn đạt khác nhau, tinh thần đoàn kết dân tộc đã được Bác nhắc tới trong tất cả các bài thơ xuân. 14 lần tiếng gọi “đồng bào” được Bác nhắc tới. Nó gợi lên trong tâm trí mỗi người dân Việt Nam bao điều trân quý. Hai tiếng “đồng bào” thân thương ấy gợi nhắc về nguồn gốc dân tộc gắn liền với truyền thuyết cha Lạc Long Quân, mẹ Âu Cơ và câu chuyện bọc trăm trứng nở ra một trăm người con, những cư dân đầu tiên của dân tộc Việt Nam anh hùng. Hai tiếng “đồng bào” để nhắc nhở mỗi người dân về tinh thần đoàn kết, tương trợ lẫn nhau để cùng bảo vệ, dựng xây đất nước. Đúng như lời Bác dạy: “Các vua Hùng đã có công dựng nước/ Bác cháu ta phải cùng nhau giữ lấy nước”. Trong những thời khắc trọng đại, Bác đều không quên nhắc tới hai tiếng “đồng bào” thiêng liêng. Ngày 2 tháng 9 năm 1945, trên quảng trường Ba Đình lịch sử, Chủ tịch Hồ Chí Minh đọc Tuyên ngôn độc lập khai sinh ra nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa. Trong thời khắc lịch sử ấy, Bác đã dừng lại, hướng về phía nhân dân, tha thiết rằng: “Tôi nói đồng bào có nghe rõ không?” Và giờ đây trong thời khắc giao thừa, cả dân tộc lại được lắng nghe những “lời non nước” ấy.

Trong niềm vui chiến thắng hay nhiệm vụ cách mạng gian lao, Bác đều không quên gắn kết hai miền Nam - Bắc để gắn chặt thêm mối đoàn kết toàn dân:

Bắc  Nam như cội với cành

Anh em ruột thịt đấu tranh một lòng

Rồi đây thống nhất thành công

Bắc Nam ta lại vui chung một nhà

                                           (Thơ chúc Tết năm 1964)

“Vui chung một nhà” đó là niềm vui chiến thắng của tinh thần đoàn kết. Cả nước đánh giặc, cùng sẻ chia những gian khổ hi sinh. “Đồng bào cả nước đoàn kết một lòng/ Tiền tuyến hậu phương, toàn dân cố gắng”(Thơ chúc Tết năm 1966), “Rồi trăm họ ấm no sung sướng... Nghìn thu danh vọng Rồng Tiên” (Thơ chúc Tết năm 1945). Những lời thơ xuân của Bác hay chính là lời Cha già dân tộc gửi tới những người con thân yêu. Cả nước ra trận mang theo lời chúc Tết thiêng liêng của Bác cùng với niềm tin chiến thắng: “Bao giờ kháng chiến thành công/ Chúng ta cùng uống một chung rượu đào”(Thơ chúc Tết năm 1946). Trong lời chúc của Bác ta như sống lại với những ngày lịch sử đã xa, được gặp lại cha ông mình:


Nhân dân bốn cõi một nhà, dựng cần trúc ngọn cờ phấp phới

Tướng sĩ một lòng phụ tử, hòa nước sông chén rượu ngọt ngào

          (Bình Ngô đại cáo – Nguyễn Trãi)

Cả hồn thiêng sông núi, cả bề dày lịch sử dân tộc như lắng đọng lại trong vần thơ chúc Tết của Bác, nâng bước hành quân trong những cuộc trường chinh. Bài học về tinh thần đoàn kết dân tộc không chỉ có ý nghĩa trong những năm bom đạn mà còn là bài học cách mạng sâu sắc cho hôm nay trước những âm mưu, hành động chống phá của các thế lực thù địch nhằm chia rẽ khối đại đoàn kết toàn dân.

Bác viết thơ chúc Tết gửi tới đồng bào. Những vần thơ, Bác chỉ khiêm tốn nhận rằng: “Mấy lời thân ái, nôm na/ Vừa là kêu gọi vừa là mừng xuân” nhưng lại có ý nghĩa vô cùng to lớn, thể hiện nhân cách cao đẹp của một bậc “Đại nhân, đại trí, đại dũng”. Những vần thơ ấy là sự kết tinh cả cuộc đời bôn ba khắp năm châu bốn biển tìm đường cứu nước, là sự thể hiện cho ham muốn đến tột bậc là “làm sao cho nước ta được hoàn toàn độc lập, dân ta được hoàn toàn tự do, đồng bào ai cũng có cơm ăn áo mặc, ai cũng được học hành” của Bác Hồ.

Bác đã đi xa, gần 50 năm qua chúng ta không còn được trực tiếp nghe Bác đọc thơ chúc Tết nhưng âm hưởng hào hùng, nồng ấm ân tình trong những vần thơ của Bác thuở nào sẽ còn vang mãi với non sông. Bởi lẽ thơ Bác Hồ là tiếng gọi mùa xuân về:

Bác ơi! Tết đến giao thừa đó

Vẫn đón nghe thơ Bác mọi lần

Ríu rít đàn em vui pháo nổ

Tưởng nghìn tay Bác vỗ sang xuân

          (Theo chân Bác - Tố Hữu)

Hôm nay cả nước đang nỗ lực xây dựng và bảo vệ Tổ quốc trong thời kì mới, mỗi vần thơ chúc Tết của Bác thuở nào vẫn là lời hiệu triệu, lời hịch giục giã toàn Đảng, toàn dân tiến lên giành những thắng lợi mới để “Xuân này hơn hẳn mấy xuân qua”.

(0) Bình luận
Nổi bật Tạp chí Người Hà Nội
  • Sắp ra mắt 2 bộ phim hoạt hình nhân kỷ niệm 70 năm Chiến thắng Điện Biên Phủ
    Hãng phim Hoạt hình Việt Nam cho biết, hai bộ phim “Lời hứa Điện Biên” và “Chiếc xe thồ Điện Biên” đang trong quá trình sản xuất, hoàn thiện để chào mừng kỷ niệm 70 năm Chiến thắng Điện Biên Phủ (7/5/1954-7/5/2024).
  • Gần 500 lễ hội tại Hà Nội được tổ chức, đảm bảo trang trọng, lành mạnh
    Theo báo cáo của UBND Thành phố Hà Nội tại “Họp báo thông tin tình hình kinh tế - xã hội Quý I năm 2024” chiều 28/3, từ đầu năm đến nay, gần 500 lễ hội của Thủ đô được tổ chức, đảm bảo trang trọng, vui tươi, lành mạnh…
  • Có một miền chỉ một…
    Cách nay không lâu, nhà thơ Quang Hoài trải qua một cơn bạo bệnh. Rất nhiều bạn thơ lo lắng và không khỏi ái ngại cho ông. Rồi may mắn thay, ông đã “thoát hiểm”! Đó cũng là sự ngạc nhiên mà số phận dành cho ông. Càng ngạc nhiên hơn là sau đó cũng không lâu, gần như ngay lập tức, ông cho hạ sinh đứa con tinh thần thứ mười ba mang tên “Miền Hoài Phương”- một cái tên thật có ý nghĩa, lại rất lạ và hấp dẫn độc giả. Hỏi tác giả, mới hay: Đó là cái tên được kết nối, gắn kết thật khéo bởi tên ông (Hoài) cùng tên
  • Vụ nam sinh bị đánh tổn hại 99% sức khỏe: Công an Hà Nội sẽ xử lý nghiêm việc đưa thông tin xấu độc
    Liên quan đến việc một nam sinh tại quận Long Biên (Hà Nội) gần đây bị đánh tổn hại sức khỏe 99%, Thiếu tướng Nguyễn Thanh Tùng, Phó Giám đốc Công an TP. Hà Nội cho biết, đang tiếp tục điều tra làm rõ, xử lý đúng người đúng tội. Đồng thời cơ quan công an điều tra, xử xử lý nghiêm minh cá nhân, tổ chức đưa thông tin xấu độc về vụ việc này trên mạng xã hội.
  • Thương hoài xe sứ hàng rong
    Bố tôi bảo rằng, người Hà Nội sành sỏi chơi hàng gốm sứ, có đắt một chút mà món hàng ưng ý họ cũng sẽ mua. Mà gốm sứ Bát Tràng mang theo hồn cốt người Hà thành, dẫu đồ sứ nhập ngoại hay đồ nhựa, inox ào ạt thì gốm sứ Bát Tràng luôn có một vị trí trang trọng trong ngôi nhà của họ.
Đừng bỏ lỡ
  • Dự án Luật Thủ đô (sửa đổi) qua tiếp thu, chỉnh lý đủ điều kiện trình Kỳ họp thứ 7 của Quốc hội
    Phó Giám đốc Sở Tư pháp Hà Nội Nguyễn Công Anh, cho biết, Dự án Luật Thủ đô (sửa đổi) qua những lần xin ý kiến gần đây, cơ bản việc tiếp thu, chỉnh lý dự thảo Luật được các cơ quan Trung ương, đại biểu Quốc hội đánh giá cao và tán thành nhiều nội dung, được lãnh đạo Quốc hội đánh giá đủ điều kiện để trình kỳ họp thứ 7 của Quốc hội.
  • Quận Tây Hồ: đối ngoại nhân dân góp phần lan tỏa hình ảnh đẹp về công tác đối ngoại của Thủ đô
    Chiều 28/3, Quận uỷ Tây Hồ và Liên hiệp các tổ chức hữu nghị thành phố Hà Nội đã tổ chức ký kết Chương trình phối hợp công tác đối ngoại nhân dân giai đoạn 2024 - 2025.
  • Trấn Bình Môn Kinh thành Huế như bị lãng quên
    Trấn Bình Môn là một cổng phụ trong 13 cửa của Kinh thành Huế nhưng ít người lui tới; như bị lãng quên, xuống cấp theo thời gian và tỉnh Thừa Thiên Huế đang triển khai di dời dân để trả lại nguyên trạng cho di tích.
  • Phát động cuộc thi viết kỷ niệm 70 năm Giải phóng Thủ đô “Ký ức tự hào”
    Chiều 28/3, Báo Hà Nội mới tổ chức lễ phát động viết kỷ niệm 70 năm Giải phóng Thủ đô “Ký ức tự hào”. Cuộc thi hướng tới kỷ niệm 70 năm Ngày Giải phóng Thủ đô (10/10/1954 – 10/10/2024) và 67 năm ngày Báo Hà Nội mới xuất bản số hằng ngày đầu tiên (24/10/1957 - 24/10/2024). Đây cũng là dịp tuyên truyền, quảng bá sâu rộng về truyền thống văn hóa lịch sử của Thăng Long - Hà Nội, đặc biệt là những thành tựu kinh tế, văn hóa xã hội của Thủ đô trên hành trình 70 năm xây dựng và phát triển.
  • Phú Thọ ra mắt tour du lịch "Về miền Di sản UNESCO ghi danh"
    Lễ Giỗ Tổ Hùng Vương và Tuần Văn hóa-Du lịch đất Tổ năm 2024 diễn ra từ ngày 9-18/4 (tức ngày 1-10 tháng 3 âm lịch) tại Khu Di tích lịch sử đền Hùng thành phố Việt Trì và các huyện, thị xã, thành phố trong tỉnh Phú Thọ, với nhiều hoạt động văn hóa, nghệ thuật hấp dẫn. Đặc biệt, dịp này, Phú Thọ ra mắt tour du lịch “Về miền Di sản UNESCO ghi danh”, lấy đền Hùng làm điểm xuất phát chính để đi đến các điểm danh lam, thắng cảnh khác.
  • Quý I năm 2024, Thành phố Hà Nội đã thu hút 953,2 triệu USD vốn FDI
    Đây là thông tin được Chánh Văn phòng UBND Thành phố kiêm người phát ngôn UBND Thành phố Hà Nội Trương Việt Dũng chia sẻ tại “Họp báo thông tin tình hình kinh tế - xã hội Quý I năm 2024”, diễn ra chiều 28/3 tại Trụ sở UBND Thành phố Hà Nội.
  • Đêm nhạc đặc biệt tôn vinh nhà soạn nhạc Sergei Rachmaninoff tại Hà Nội
    Vào 20h ngày 30/3, tại Nhà hát Hồ Gươm, Hà Nội sẽ diễn ra đêm nhạc tôn vinh nhà soạn nhạc Sergei Rachmaninoff.
  • Giải Cống hiến 2024: Hòa Minzy là Nữ ca sĩ của năm, Đen Vâu lập cú đúp
    Tối 27/3, tại Nhà hát lớn Hà Nội đã diễn ra lễ trao giải Cống hiến 2024. Đây là mùa giải Cống hiến lần thứ 18 được tổ chức và mùa thứ hai được mở rộng sang lĩnh vực thể thao, với hai hệ thống giải là giải Âm nhạc Cống hiến và giải Thể thao Cống hiến.
  • “Đào, phở & piano” - trọn vẹn tình yêu Hà Nội
    Từ cuối năm 2023, tín hiệu rất vui với điện ảnh trong nước khi những bộ phim cả tư nhân và nhà nước lần lượt ra rạp, tạo được hiệu ứng tích cực. “Đào, phở và piano” của đạo diễn Phi Tiến Sơn là một trong số đó. Phim được nhà nước đặt hàng, từng giành giải Bông Sen Bạc tại Liên hoan phim Việt Nam lần thứ 23.
  • Hà Nội và những gánh hàng rong...
    Khi nhắc về Hà Nội, trong vô vàn dáng hình hiện hữu, người ta không thể không nhắc tới những gánh hàng rong. Cùng Người Hà Nội hòa vào nhịp sống hối hả của 36 phố phường trên những gánh hàng rong...
Thơ chúc Tết của Bác Hồ - Lắng hồn thiêng sông núi
POWERED BY ONECMS - A PRODUCT OF NEKO