Trần Mạnh Thường, người suốt đời đam mê văn học nghệ thuật

Kim Thoa| 11/02/2021 16:47

Trần Mạnh Thường, người suốt đời đam mê văn học nghệ thuật

Trần Mạnh Thường, sinh năm 1936 ở vùng quê quê nghèo gió Lào và cát trắng Quảng Bình, nhưng lại gắn bó với mảnh đất Thăng Long nghìn năm văn hiến đến gần cả đời người. Từ ngày còn ngồi trên ghế nhà trường ông đã rất mê văn chương, nhưng ông lại được đào tạo về nghệ thuật nhiếp ảnh bậc đại học tại CHDC Đức, vì thế nhiếp ảnh là nghề nghiệp chính của Trần Mạnh Thường, ông là tác giả của nhiều cuốn sách viết về văn học nghệ thuật. 

Trần Mạnh Thường, người suốt đời đam mê văn học nghệ thuật
Sau khi tốt nghiệp đại học ở nước ngoài, Trần Mạnh Thường về nước làm việc trong lĩnh vực xuất bản và sáng tác ảnh rồi trở thành hội viên Hội Nghệ sĩ nhiếp ảnh Việt Nam và Nhà lý nghiên cứu luận phê bình nhiếp ảnh, đây là tước hiệu do Hội Nghệ sĩ nhiếp ảnh Việt Nam chính thức phong tặng. Sử dụng thành thạo tiếng Đức và tiếng Anh, Trần Mạnh Thường làm công tác biên tập ở NXB Văn hóa từ năm 1965 đến năm 1999 là thời điểm ông về hưu. Đây là quá trình ông âm thầm tích lũy, học hỏi để phát sáng một khả năng sáng tạo, có độ chín, chiều sâu về các công trình sáng tác văn học nghệ thuật. 

Trong những năm chống chiến tranh phá hoại của giặc Mỹ, Trần Mạnh Thường công tác ở chiến trường khu 4 cũ. Năm 1979, ông là phóng viên độc nhất có mặt tại trận chiến biên giới ở Cao Bằng ghi nhận tinh thần chiến đấu ngoan cường của quân dân Cao Bằng trong cuộc chiến đấu chống quân xâm lược. Đầu năm 1980, ông có mặt tại mặt trận Campuchia cho đến 1985 trong cuộc chiến chống bọn diệt chủng Pôn Pốt - Iêngxari. Tại đây, ông cùng với một đồng nghiệp giúp cho nước bạn xuất bản hai cuốn sách ảnh: “Campuchia ngày mới” và “Campuchia hôm nay”.

Những bức ảnh của ông chụp trong các cuộc chiến này đã trở thành tài sản quý giá đi cùng năm tháng cho một giai đoạn lịch sử của dân tộc ta. Chính vì những đóng góp đó mà Trần Mạnh Thường đã được Chính phủ tặng Huân chương kháng chiến chống Mỹ hạng Hai. Đồng thời ông còn được Chính phủ tặng bằng khen vì có công đóng góp vào việc xây dựng và hoàn thiện bộ sách “Tổng tập ngàn năm Văn hiến Thăng Long”.

Trần Mạnh Thường yêu văn thơ ngay từ khi còn ngồi trên ghế nhà trường, cho đến tuổi nghỉ hưu khi đọc một bài báo, giai thoại hay đoạn bình luận hay ông đều lưu giữ lại. Chính đức tính đó đã góp phần giúp ông trở thành một cây bút bình luận sắc sảo và đặt ra yêu cầu cao nhất về tính chính xác cho mỗi bức ảnh. Dù là những bức ảnh hay viết sách về văn học cho đến những bài bình luận phê bình ảnh thì cách viết của Trần Mạnh Thường cũng đều rất cẩn trọng, tôn trọng lịch sử và hiện thực khách quan. 

Nhà báo, nghệ sĩ nhiếp ảnh Trần Mạnh Thường là tác giả của 4 cuốn sách ảnh, 7 cuốn sách về kỹ thuật nhiếp ảnh và lý luận phê bình nhiếp ảnh. Ông cũng đã biên soạn trên 50 đầu sách về khoa học kỹ thuật và văn học nghệ thuật. 

Cần mẫn và đam mê, số đầu sách ông ra hàng năm gần bằng số năm làm nghề của ông. Gần đây nhất, vào tháng 12/2020, cuốn sách ảnh được ông ấp ủ 40 năm mang tên “Nhìn lại cuộc chiến biên giới phía Bắc 1979” được công bố và được Hội Nghệ sĩ Nhiếp ảnh Việt Nam trao giải xuất sắc. Cuốn sách gồm hơn 120 bức ảnh đen trắng, bao gồm những hình ảnh hiếm hoi chụp tại mặt trận Cao Bằng từ sáng 17/2/1979, thời điểm bắt đầu cuộc chiến đấu bảo vệ biên giới phía Bắc Tổ quốc của quân dân ta cho đến khi kết thúc chiến tranh ngày 5/3/1979.

Đánh giá về cuốn sách ảnh này, nhà thơ Nguyễn Quang Thiều nhấn mạnh: "Những khuôn hình của nhà nhiếp ảnh Trần mạnh Thường luôn tạo ra những cái nhìn tập trung, sắc lạnh, vừa chi tiết, vừa bao quát và lột tả được toàn bộ diễn biến của cuộc chiến tranh. Những bức ảnh trung thực cho người xem cảm nhận như chính mình đã chứng kiến cuộc chiến tranh ấy".

Kể đến gia tài sách đồ sộ của nghệ sĩ nhiếp ảnh Trần Mạnh Thường không thể không nói đến “Từ điển tác giả văn học Việt Nam thế kỷ XX” và “Các tác giả văn chương Việt Nam” gồm hai tập, dày trên 3.500 trang với hơn 1.500 tác giả văn chương Việt Nam từ thời Đinh, Lê, Lý, Trần, Lê, Nguyễn đến ngày nay được giới thiệu. Để thực hiện bộ sách này ông đã dành thời gian trên 10 năm để gặp gỡ các nhà văn và thu thập tư liệu… Đây là một công trình khoa học có quy mô về văn chương Việt Nam từ trước đến nay.

Nhận định về “Các tác giả văn chương Việt Nam”, nhà văn Ma Văn Kháng viết: “Sách văn học mang tính nghiên cứu “không đơn giản, vì bản chất việc khảo cứu, vì tính chất của thể loại chân dung, vì sự nghiêm cẩn của phong cách làm việc của chính Trần Mạnh Thường. Quả thật những đức tính riêng của nghề cầm máy đã phù trợ ông, đặt cho ông yêu cầu cao nhất  về tính chính xác của nguồn tư liệu về mỗi nhà văn”.

Hoạt động vì nghệ thuật không biết mệt mỏi, gần cả đời người ông rong ruổi khắp nơi, đặt chân đến hơn 40 quốc gia trên thế giới để ghi lại những hình ảnh sống động, chân thực về cảnh quan, con người trong cuộc sống muôn màu. Về cuốn sách “Trên những nẻo đường tôi qua” là hình ảnh đất nước con người của 20 quốc gia ở trên 5 châu lục được ông giới thiệu. Đồng thời ông tranh thủ chụp một số di sản thế giới của các nước và được tập hợp lại trong cuốn sách mang tựa đề: “Các kỳ quan và di sản của nhân loại” dày trên 500 trang. Với mỗi một di sản là một ảnh và đều ghi những thông tin cần thiết về di sản đó ở đâu, thuộc nước nào, xây dựng, trùng tu, sửa chữa năm nào, ý nghĩa nghệ thuật và tâm linh của nó đã tạo nên sự hấp dẫn đến với công chúng.

Ngoài ra, ông còn có nhiều cuốn sách với nhiều thể loại như: “Danh nhân thế giới về khoa học kỹ thuật và văn học nghệ thuật”;  “1.000 nhân vật nổi tiếng thế giới”; “Những người phụ nữ lừng danh thế giới”… Sách viết về nhiếp ảnh có: “Những kiến thức cơ bản của nhiếp ảnh”, “Nhiếp ảnh và cuộc sống”, “Lý luận phê bình nhiếp ảnh” “Nhiếp ảnh Việt Nam, một góc nhìn”... trong đó có những cuốn được tái bản nhiều lần, được công chúng nhiệt tình đón nhận.

Với Trần Mạnh Thường, viết và chụp là hai nghề bổ sung cho nhau, gắn bó với nhau, những lúc viết hay lúc chụp rồi bắt tay vào làm sách ông đều cẩn trọng, tỉ mỉ… Ngay cả khi viết giáo trình nhiếp ảnh cho trường Đại học Sân khấu - Điện ảnh Hà Nội, một công việc tưởng chừng như khô khan vậy nhưng ông vẫn rất say mê, nhiệt huyết. Bởi theo Trần Mạnh Thường, nghệ thuật không thể tùy hứng mà là khoa học, là kiến thức cho lớp trẻ… Ở tuổi U90, ông vẫn còn tham gia giảng dạy ở Khoa Nhiếp ảnh Trường Đại học Sân khấu Điện ảnh Hà Nội.

Ít ai biết rằng, Trần Mạnh Thường thi bằng lái xe ô tô khi đã qua tuổi 70,  nhưng với ông chỉ cần có đam mê thì học hay thi bằng lái xe cũng như viết sách, chụp ảnh không phải là vấn đề. Nội lực sáng tác luôn là điều tiên quyết cho những tác phẩm của ông. Ông trở thành tấm gương đặc biệt về tinh thần làm việc, về hiệu suất công việc trước mỗi kế hoạch để biến kế hoạch đó trở thành hiện thực, thành một sản phẩm hoàn chỉnh.

Nhìn người đàn ông lái chiếc xe Dream băng băng kia không ai nghĩ rằng chỉ vài cái Tết nữa thôi là ông tròn 90 tuổi, cái tuổi bao người còn phải nhờ đến con cháu thì Trần Mạnh Thường vẫn đều đều cho ra các đầu sách, vẫn lái xe rong ruổi từ Bắc vào Nam để tìm những khoảnh khắc đắt giá cho ngòi bút  hay bộ sưu tập tranh ảnh cho những đam mê nghệ thuật của chính mình.
(0) Bình luận
  • Dưới bóng cây mận già
    Năm ấy, một ngày đầu mùa hè, con ngựa bạch xuất hiện ở cổng nhà tôi với hai cái sọt to tướng đầy măng rừng trên lưng. Chở nặng, và bị cột vào gốc cây, con ngựa đứng im, đầu hơi cúi xuống trầm tư. Cái đuôi dài xác xơ thi thoảng vẩy lên đuổi một con ruồi vô ý.
  • Hạnh phúc của mẹ
    Gần bảy giờ, trời đã nhá nhem tôi mới về tới phòng trọ. Tôi giật mình vì có bóng người đang ngồi thu lu trước cửa. Hóa ra đó là mẹ… Tôi vội hỏi vì sao mẹ lên chơi mà không nói trước để tôi ra bến xe đón. Mẹ nói lên đột xuất nên không muốn gọi, sợ tôi bận, mẹ bắt xe ôm về phòng trọ của tôi cũng được. Lúc này tôi mới để ý dưới chân mẹ là một cái túi du lịch to, mẹ đã mang theo khá nhiều quần áo, chắc không định ở chơi vài ngày rồi về. Lòng dạ tôi bỗng bồn chồn.
  • Câu chuyện một giờ
    Kate Chopin (1850 - 1904) là nhà văn người Mỹ và là một trong những tác giả nữ quyền đầu tiên của thế kỷ 20. Vốn là một người nội trợ, nhưng cuộc đời bà đã thay đổi kể từ sau cái chết yểu của người chồng. Bà trở thành nhà văn viết truyện ngắn đầy tài năng và giàu năng lượng. Kate Chopin được biết đến nhiều nhất qua tiểu thuyết “The Awakening” (1899) - câu chuyện tiên tri đầy ám ảnh về một người phụ nữ.
  • Hoa thủy tiên của mẹ
    Đã nhiều năm trôi qua chúng tôi không lên bờ đón Tết. Mẹ nói đời mẹ gửi cả vào sông. Sống ở trên sông. Mai này mẹ nằm lại đáy sông, nhờ sông giữ giùm phần linh hồn người thiên cổ. Mẹ không muốn xa dòng sông nửa bước. Tôi lớn lên trên chiếc ghe chòng chành sóng nước, qua bao mùa gió trăng. Mùa xuân này tôi ra lái thuyền ngồi chải tóc.
  • Ký ức xương rồng
    (Làm sao em nhớ Mưa ngoài song bay… T.C.S)
  • Tin vào nắng
    Cuối giờ chiều, Diệp gọi cho cô về số máy cơ quan, vừa kịp “Alô” đã nghe đầu kia choe chóe: “Mày còn chết gí ở đấy à? Tuần sau tao cưới rồi, đang túi bụi đưa thiếp mời đây. Mày phải về từ hai hôm trước còn giúp các cụ tiếp khách ở nhà.” Diệp lúc nào cũng thế, cứ ào ào như đi đánh trận. Cầm tấm thiệp được thiết kế khá cầu kỳ, tên chú rể là Biền - không nằm trong số những người quen cũ.
Nổi bật Tạp chí Người Hà Nội
Đừng bỏ lỡ
  • Giải Cống hiến 2024: Hòa Minzy là Nữ ca sĩ của năm, Đen Vâu lập cú đúp
    Tối 27/3, tại Nhà hát lớn Hà Nội đã diễn ra lễ trao giải Cống hiến 2024. Đây là mùa giải Cống hiến lần thứ 18 được tổ chức và mùa thứ hai được mở rộng sang lĩnh vực thể thao, với hai hệ thống giải là giải Âm nhạc Cống hiến và giải Thể thao Cống hiến.
  • “Đào, phở & piano” - trọn vẹn tình yêu Hà Nội
    Từ cuối năm 2023, tín hiệu rất vui với điện ảnh trong nước khi những bộ phim cả tư nhân và nhà nước lần lượt ra rạp, tạo được hiệu ứng tích cực. “Đào, phở và piano” của đạo diễn Phi Tiến Sơn là một trong số đó. Phim được nhà nước đặt hàng, từng giành giải Bông Sen Bạc tại Liên hoan phim Việt Nam lần thứ 23.
  • Hà Nội và những gánh hàng rong...
    Khi nhắc về Hà Nội, trong vô vàn dáng hình hiện hữu, người ta không thể không nhắc tới những gánh hàng rong. Cùng Người Hà Nội hòa vào nhịp sống hối hả của 36 phố phường trên những gánh hàng rong...
  • Phố cổ của tôi
    Tạp chí Người Hà Nội trân trọng giới thiệu tới quý độc giả bài thơ Phố cổ của tôi của tác giả Nguyễn Duy Quý.
  • Quận uỷ Tây Hồ ra mắt Chi bộ Ban Quản lý Hồ Tây
    Sáng 27/3, Quận ủy Tây Hồ tổ chức lễ ra mắt Chi bộ Ban Quản lý Hồ Tây. Chi bộ Ban Quản lý Hồ Tây phấn đấu thực hiện tốt các nhiệm vụ chính trị, tham mưu, giúp việc cho Quận ủy, UBND quận Tây Hồ quản lý toàn diện, tập trung thống nhất khu vực Hồ Tây và vùng phụ cận; triển khai thực hiện hiệu quả công tác xây dựng Đảng.
  • Quy hoạch Phong Hòa: Phát triển đô thị theo hướng bảo tồn các giá trị di tích lịch sử
    Định hướng Quy hoạch phân khu xã Phong Hòa (huyện Phong Điền, tỉnh Thừa Thiên Huế) thành lập phường đến năm 2045 và phát triển đô thị theo hướng bảo tồn các giá trị của di tích lịch sử kết hợp giữ gìn cảnh quan sông Ô Lâu, làng cổ Phước Tích.
  • Quê hương tôi
    Quê hương luôn là nguồn cảm hứng sáng tác của các văn nghệ sĩ; Tạp chí Người Hà Nội trân trọng giới thiệu tới quý độc giả bài thơ Quê hương tôi của tác giả Nguyễn Thiện.
  • Độc đáo kiến trúc, tên gọi các cửa ra vào Kinh thành Huế
    Kinh thành Huế có 11 cửa thành đường bộ và 2 cửa đường thủy có kiến trúc, tên gọi độc đáo nhưng mỗi cửa mang một chức năng cùng những câu chuyện lịch sử khác nhau sau khi được xây dựng, phục hồi lại.
  • Hơn 300 người thuộc 54 thành phần dân tộc tham gia Ngày Văn hóa các dân tộc Việt Nam 2024
    Ngày Văn hóa các dân tộc Việt Nam năm 2024 sẽ diễn ra từ 18 - 21/4/2024 tại Làng Văn hóa - Du lịch các dân tộc Việt Nam, Đồng Mô, Sơn Tây, Hà Nội với sự tham gia của hơn 300 người thuộc 54 thành phần dân tộc của 63 tỉnh, thành phố.
  • Hà Nội đẩy mạnh thông tin, tuyên truyền hiệu quả về triển khai Đề án 06/Chính phủ năm 2024
    UBND Thành phố Hà Nội vừa ban hành Kế hoạch về việc thông tin, tuyên truyền về “Kiểm soát thủ tục hành chính, thực hiện cơ chế một cửa, một cửa liên thông và triển khai Đề án 06/Chính phủ” trên địa bàn thành phố Hà Nội năm 2024.
Trần Mạnh Thường, người suốt đời đam mê văn học nghệ thuật
POWERED BY ONECMS - A PRODUCT OF NEKO