Kỳ 1: Những truyền thuyết khởi nguồn lễ hội Đền Và

Yên Giang| 05/08/2018 07:09

LTS: Đền Và thuộc làng Vân Gia, xã Trung Hưng (nay là phường Trung Hưng) thị xã Sơn Tây, cách Hà Nội về phía Tây 43km (theo quốc lộ 32). Đền Và thờ Tam Vị Đức Thánh Tản (văn tế ghi là: Tam Vị Quốc Chúa Thượng Đẳng Thần). Đây là tục thờ thần núi của người Việt cổ. Sau này, các vị được nhân hóa thành Nguyễn Tuấn (Sơn Tinh), Nguyễn Hiển (Cao Sơn) và Nguyễn Sùng (Quý Minh). Tuy là tam vị nhưng quy vào nhất thể: Tản Viên Sơn thánh. Đó là vị Anh hùng văn hóa, đệ nhất trong hàng “tứ bất tử”, người khổng lồ trong t

Kỳ 1: Những truyền thuyết khởi nguồn lễ hội Đền Và
Núi Ba Vì - địa danh gắn với những huyền tích về Đức Thánh Tản.

Sơn Tinh, vị thần núi Tản Viên là nhân vật chính của kho tàng huyền thoại lớn Việt – Mường. Chỉ với một kỳ tích chiến thắng lũ lụt do Thủy Tinh gây ra cũng đã đủ để Ngài trở thành bất tử:

Sơn thần hóa phép cũng ghê
Lưới giăng dòng Nhị phên che ngàn Đoài
Núi cao sông hãy còn dài
Năm năm báo oán, đời đời đánh ghen
(Đại Nam Quốc Sử diễn ca)

Nhưng công đức của Sơn Tinh đâu chỉ có thế. Sau khi từ chối ngai vàng do Hùng Duệ Vương trao cho, Ngài dấn thân khắp thôn cùng xóm vắng để dạy dân biết nghệ nông tang, sành điệu ca vũ và biết hái thuốc trị bệnh cứu người. Rất nhiều làng xóm ở Hà Tây còn lưu truyền công tích của Ngài qua những câu chuyện kể dân gian. Xung quanh Đền Và cũng vậy.

Sau đây, xin kể những truyền thuyết liên quan trực tiếp đến lễ hội Đền Và.

*1. Thánh Tản dựng hành cung

Thuở ấy, khi Vua Hùng nghe lời Sơn Tinh trao ngôi vua cho Thục Phán, đất nước trở lại cảnh thanh bình. Sơn Tinh cùng Mỵ Châu về sống trên núi Ba Vì. Ngài thường du ngoạn.

*2. Thánh Tản tắm giội bên bờ sông Hồng

Từ khi có hành cung ở Đền Và, Thánh Tản thường lui tới vùng đất bên kia sông Hồng.

Một lần, trên đường về Đền Và, Ngài dừng chân nghỉ ngơi tại một xóm nhỏ ven sông. Tuy đang tiết xuân mát mẻ, nhưng vì đi đường xa gió bụi, nên Ngài muốn tìm nước để tắm giội đôi chút. Nhìn quanh đấy, thấy một cô gái gánh đôi sọt đi cắt cỏ, Ngài đến bên lựa lời chào hỏi rồi ngỏ ý nhờ cô gánh cho một gánh nước sông Hồng. Cô gái tưởng chàng trai đùa lỡm nên cười ngặt nghẽo. Nhưng trước vẻ chân thực của chàng cô gái rất ngạc nhiên rồi chối từ vì sọt của cô chỉ đựng được cỏ, làm sao đựng được nước. Ngài cười và bảo cô cứ giúp thử xem sao. Quả nhiên, đôi sọt đựng được nước thật. Trong khi Ngài thỏa thuê tắm giội thì cô gái chạy về loan báo với dân làng có chuyện lạ đời. Khi mọi người kéo đến nơi thì người tắm đã đi mất, xung quanh còn phảng phất hương trầm. Lúc ấy dân làng mới bừng tỉnh, nhận ra chính Đức Thánh Tản vừa mới qua đây.

Kỳ 1: Những truyền thuyết khởi nguồn lễ hội Đền Và
Dòng sông Tích xưa cũng đã đi vào truyền thuyết khởi nguồn lễ hội Đền Và.
Lại nghe nói, khi mới gặp cô gái, nhân chuyện cắt cỏ, Ngài còn bày cho cô cách làm liềm thay cho con dao cô vẫn dùng, để cắt được dễ hơn, nhanh hơn.

Ghi nhớ dấu tích và công đức của Ngài, dân làng Di Bình đã dựng ngôi đền và đặt tên là Đền Ngự Giội, ý muốn nhắc việc Ngài đã đến ngự và tắm giội ở đó trước khi về Đền Và.

*3. Thánh Tản kéo vó trên sông Tích

Lại có một lần, Thánh Tản giả dạng thành một lão nông đi dạo ven sông Tích. Đến đoạn giữa Cầu Vang và Mả Mang, thấy một ông già đang ngồi kéo vó bên bờ, Ngài bèn ghé lại.

Lúc ấy trời cũng vừa đứng bóng. Ông già mở cơm nắm muối vừng mời khách qua đường cùng ăn. Ngài ăn rất ngon miệng. Cảm ơn lòng tốt của ông già, Ngài hỏi thăm và muốn giúp ông việc kéo cá. Ông già mở giỏ không và than phiền vì từ sáng đến giờ chả được con cá nào. Ngài vui vẻ xin ông cho kéo thử một mẻ. Thần tình chưa, khi cần vó kéo lên, ông già thấy bao nhiêu là cá, cá lớn cá nhỏ thi nhau quẫy đành đạch làm hoa cả mắt. Ông sướng run lên, vội vàng bắt cá vào giỏ, xâu cá vào dây rừng, rồi lấy cả nón ra mà chứa. Hai người vừa bắt vừa đếm đã được chín mươi chín con. Thấy đáy vó còn duy nhất một con cá trê đang mang bụng trứng, ông già đã nghe lời Ngài thả nó về sông, nói là để làm phúc. Rồi vì mải vui được nhiều cá, khi ngoảnh lại, ông già đã không thấy vị khách qua đường đâu. Nhớ lại phong độ đạo sĩ và việc làm dị thường của Ngài, ông biết rằng mình vừa được gặp Thánh nhân. Ông vội vã về làng loan báo tin vui.

Từ đấy, cứ đến ngày rằm tháng chín, dân trong vùng lại mở hội đánh cá trên sông Tích, chọn đủ 99 con làm lễ vật dâng lên Thánh Tản để tưởng nhớ ân đức của Ngài. Lại nói chuyện con cá trê, sau khi được Thánh Tản phóng sinh, cá đã sinh nở mẹ tròn con vuông. Rồi cứ thế, đời nọ tiếp đời kia, con cháu cá trê ngày càng đông đàn dài lũ. Nhớ ơn cứu tử xưa, khi về già sắp chết, cá trê nọ đã cố bơi về gần Đền Và ngoảnh đầu lậy Ngài rồi hóa. Nơi ấy, nay là quả gò thấp có hình cá trê nên dân làng gọi là xóm Cá Trê, thuộc xã Thanh Mỹ.

*4. Thánh Tản xin muối, xin vôi

Cứ tưởng đã là Thánh thì vỗ tay một cái, niệm chú một câu là chẳng thiếu thứ gì, huống chi lại là Thánh Tản vừa có sách ước lại vừa có gậy đầu tử, đầu sinh. Ấy thế mà có lúc Ngài phải đi xin muối, xin vôi đấy.

Chuyện rằng: Một hôm Thánh Tản vội đi thăm vùng đất Sơn Tây, Mỵ Châu gói cho chồng một nắm xôi, mấy khẩu trầu để mang đi ăn đường. Cũng vì vội, nên nàng đã gói xôi quên muối, têm trầu quên vôi. Khi đến làng Phú Nhi bây giờ, Thánh mở xôi ra ăn, phải vào làng xin muối. Thuở ấy dân nghèo lắm, hạt muối cũng không có. Ngài đành phải ăn xôi nhạt và gọi làng ấy là làng Bần Nhi. Rồi khi qua làng Thuần Nghệ, Ngài giở trầu ra ăn, lại phải vào làng xin vôi. Làng Thuần Nghệ cũng quá nghèo, một ít vôi cũng không có. Ngài lại phải ăn trầu nhạt và gọi làng ấy là làng Bạch Nghệ.

Nhớ lại tích ấy, ngày nay khi dâng đồ lễ cúng Ngài ở Đền Và dân làng thường giữ tục hèm “Trầu không vôi, xôi không muối” là vậy.

Những truyền thuyết trên hiện còn lưu giữ trong vùng, một mặt dưới dạng truyện kể, mặt khác được mô phỏng kỳ thú qua diễn trình tổng hợp hoành tráng của lễ hội Đền Và. 

Đón đọc kỳ II: Địa bàn lưu truyền và di tích diễn ra lễ hội Đền Và
(0) Bình luận
  • Phát động cuộc thi viết kỷ niệm 70 năm Giải phóng Thủ đô “Ký ức tự hào”
    Chiều 28/3, Báo Hà Nội mới tổ chức lễ phát động viết kỷ niệm 70 năm Giải phóng Thủ đô “Ký ức tự hào”. Cuộc thi hướng tới kỷ niệm 70 năm Ngày Giải phóng Thủ đô (10/10/1954 – 10/10/2024) và 67 năm ngày Báo Hà Nội mới xuất bản số hằng ngày đầu tiên (24/10/1957 - 24/10/2024). Đây cũng là dịp tuyên truyền, quảng bá sâu rộng về truyền thống văn hóa lịch sử của Thăng Long - Hà Nội, đặc biệt là những thành tựu kinh tế, văn hóa xã hội của Thủ đô trên hành trình 70 năm xây dựng và phát triển.
  • Bồi đắp hệ giá trị gia đình Thủ đô
    Thủ đô Hà Nội nghìn năm văn hiến là nơi hội tụ nhiều nét tinh hoa của dân tộc. Nổi bật trong đó là nét đẹp văn hóa gia đình, là ứng xử thanh lịch, văn minh trong gia đình cũng như ngoài xã hội. Nói theo cách khác, văn hóa gia đình là một trong những nền tảng, cốt lõi để hình thành nên giá trị văn hóa người Hà Nội; góp phần đưa những giá trị văn hóa Thủ đô thăng hoa lên tầm cao mới trong thời đại hội nhập quốc tế.
  • Vinh danh 70 cán bộ Đoàn Thủ đô Hà Nội tiêu biểu năm 2023
    Kỷ niệm 93 năm Ngày thành lập Đoàn TNCS Hồ Chí Minh (26/3/1931-26/3/2024), ngày 22/3/2024, Ban Chấp hành Thành đoàn Hà Nội tổ chức Lễ kỷ niệm và Lễ Tuyên dương 70 cán bộ Đoàn Thủ đô tiêu biểu năm 2023.
  • Hà Nội: Hành trình cảm xúc của người phụ nữ đi tìm ánh sáng cho con trai, em trai
    Chị Trần Thị Xuân (33 tuổi, thị trấn Vân Canh, huyện Hoài Đức, TP. Hà Nội) là nhân vật đặc biệt và đến với khán giả cả nước trong chương trình “Trạm yêu thương” - chủ đề “Điểm tựa bình yên”, phát sóng lúc 10 giờ ngày 23/3 trên kênh VTV1.
  • Lễ hội xã Bát Tràng, huyện Gia Lâm: Tái hiện nét đẹp giá trị văn hóa truyền thống
    Sáng ngày 22/3, đoàn kiểm tra của Sở Văn hóa và Thể thao Hà Nội do đồng chí Bùi Minh Hoàng - Trưởng phòng Xây dựng Nếp sống văn hóa và gia đình (Sở Văn hóa và Thể thao Hà Nội) đã kiểm tra công tác chuẩn bị lễ hội tại xã Bát Tràng, huyện Gia Lâm, Hà Nội.
  • Cuộc thi báo chí viết về công tác Đoàn và phong trào Thanh thiếu nhi Thủ đô năm 2024
    Thành đoàn Hà Nội vừa phát động “Cuộc thi báo chí viết về công tác Đoàn và phong trào Thanh thiếu nhi Thủ đô năm 2024”. Các tác phẩm dự thi ở 1 trong 4 thể loại: Báo in, báo điện tử, phát thanh, truyền hình được đăng tải từ ngày 1/3 đến hết ngày 30/10/2024.
Nổi bật Tạp chí Người Hà Nội
Đừng bỏ lỡ
  • Phát động cuộc thi viết kỷ niệm 70 năm Giải phóng Thủ đô “Ký ức tự hào”
    Chiều 28/3, Báo Hà Nội mới tổ chức lễ phát động viết kỷ niệm 70 năm Giải phóng Thủ đô “Ký ức tự hào”. Cuộc thi hướng tới kỷ niệm 70 năm Ngày Giải phóng Thủ đô (10/10/1954 – 10/10/2024) và 67 năm ngày Báo Hà Nội mới xuất bản số hằng ngày đầu tiên (24/10/1957 - 24/10/2024). Đây cũng là dịp tuyên truyền, quảng bá sâu rộng về truyền thống văn hóa lịch sử của Thăng Long - Hà Nội, đặc biệt là những thành tựu kinh tế, văn hóa xã hội của Thủ đô trên hành trình 70 năm xây dựng và phát triển.
  • Phú Thọ ra mắt tour du lịch "Về miền Di sản UNESCO ghi danh"
    Lễ Giỗ Tổ Hùng Vương và Tuần Văn hóa-Du lịch đất Tổ năm 2024 diễn ra từ ngày 9-18/4 (tức ngày 1-10 tháng 3 âm lịch) tại Khu Di tích lịch sử đền Hùng thành phố Việt Trì và các huyện, thị xã, thành phố trong tỉnh Phú Thọ, với nhiều hoạt động văn hóa, nghệ thuật hấp dẫn. Đặc biệt, dịp này, Phú Thọ ra mắt tour du lịch “Về miền Di sản UNESCO ghi danh”, lấy đền Hùng làm điểm xuất phát chính để đi đến các điểm danh lam, thắng cảnh khác.
  • Quý I năm 2024, Thành phố Hà Nội đã thu hút 953,2 triệu USD vốn FDI
    Đây là thông tin được Chánh Văn phòng UBND Thành phố kiêm người phát ngôn UBND Thành phố Hà Nội Trương Việt Dũng chia sẻ tại “Họp báo thông tin tình hình kinh tế - xã hội Quý I năm 2024”, diễn ra chiều 28/3 tại Trụ sở UBND Thành phố Hà Nội.
  • Đêm nhạc đặc biệt tôn vinh nhà soạn nhạc Sergei Rachmaninoff tại Hà Nội
    Vào 20h ngày 30/3, tại Nhà hát Hồ Gươm, Hà Nội sẽ diễn ra đêm nhạc tôn vinh nhà soạn nhạc Sergei Rachmaninoff.
  • Giải Cống hiến 2024: Hòa Minzy là Nữ ca sĩ của năm, Đen Vâu lập cú đúp
    Tối 27/3, tại Nhà hát lớn Hà Nội đã diễn ra lễ trao giải Cống hiến 2024. Đây là mùa giải Cống hiến lần thứ 18 được tổ chức và mùa thứ hai được mở rộng sang lĩnh vực thể thao, với hai hệ thống giải là giải Âm nhạc Cống hiến và giải Thể thao Cống hiến.
  • “Đào, phở & piano” - trọn vẹn tình yêu Hà Nội
    Từ cuối năm 2023, tín hiệu rất vui với điện ảnh trong nước khi những bộ phim cả tư nhân và nhà nước lần lượt ra rạp, tạo được hiệu ứng tích cực. “Đào, phở và piano” của đạo diễn Phi Tiến Sơn là một trong số đó. Phim được nhà nước đặt hàng, từng giành giải Bông Sen Bạc tại Liên hoan phim Việt Nam lần thứ 23.
  • Hà Nội và những gánh hàng rong...
    Khi nhắc về Hà Nội, trong vô vàn dáng hình hiện hữu, người ta không thể không nhắc tới những gánh hàng rong. Cùng Người Hà Nội hòa vào nhịp sống hối hả của 36 phố phường trên những gánh hàng rong...
  • Phố cổ của tôi
    Tạp chí Người Hà Nội trân trọng giới thiệu tới quý độc giả bài thơ Phố cổ của tôi của tác giả Nguyễn Duy Quý.
  • Quận uỷ Tây Hồ ra mắt Chi bộ Ban Quản lý Hồ Tây
    Sáng 27/3, Quận ủy Tây Hồ tổ chức lễ ra mắt Chi bộ Ban Quản lý Hồ Tây. Chi bộ Ban Quản lý Hồ Tây phấn đấu thực hiện tốt các nhiệm vụ chính trị, tham mưu, giúp việc cho Quận ủy, UBND quận Tây Hồ quản lý toàn diện, tập trung thống nhất khu vực Hồ Tây và vùng phụ cận; triển khai thực hiện hiệu quả công tác xây dựng Đảng.
  • Quy hoạch Phong Hòa: Phát triển đô thị theo hướng bảo tồn các giá trị di tích lịch sử
    Định hướng Quy hoạch phân khu xã Phong Hòa (huyện Phong Điền, tỉnh Thừa Thiên Huế) thành lập phường đến năm 2045 và phát triển đô thị theo hướng bảo tồn các giá trị của di tích lịch sử kết hợp giữ gìn cảnh quan sông Ô Lâu, làng cổ Phước Tích.
Kỳ 1: Những truyền thuyết khởi nguồn lễ hội Đền Và
POWERED BY ONECMS - A PRODUCT OF NEKO