Có một Tây Tiến
Truyện - Ngày đăng : 08:55, 27/09/2019
Lần đầu tiên những di cảo của nhà thơ Quang Dũng được giới thiệu tới công chúng qua cuốn hồi ký mang tên “Đoàn binh Tây Tiến”. Sách do Nhà xuất bản Kim Đồng ấn hành đã thuật lại một cách sinh động và chi tiết quãng thời gian nhà thơ Quang Dũng tham gia đoàn quân Tây Tiến, góp thêm những tư liệu văn nghệ và lịch sử vô giá vào di sản văn nghệ kháng chiến nước nhà.
Nói đến Quang Dũng là nói đến bài thơ “Tây Tiến” - một thành tựu của thơ ca kháng chiến nói riêng, thơ ca Việt Nam nói chung. Nhà thơ Vũ Quần Phương từng đánh giá: “Quang Dũng đứng riêng một ốc đảo, đặc biệt với bài thơ “Tây Tiến”, ông không có điểm gì chung với những nhà thơ khác, ông đứng biệt lập như một hòn đảo giữa các nhà thơ kháng chiến.”
“Tây Tiến” được Quang Dũng sáng tác vào mùa xuân năm 1948 với cảm hứng mãnh liệt của một người trong cuộc. Ông đã làm bài thơ rất nhanh, để kịp đọc trong Đại hội toàn quân của Liên khu III ở Phù Lưu Chanh. Tuy nhiên, cảm xúc về một thời “Chiến trường đi chẳng tiếc đời xanh” trong bài thơ “Tây Tiến” dường như chưa đủ với Quang Dũng. Tấm lòng thiết tha của tác giả về những ngày hào hùng ấy đã dẫn đến thiên hồi ký “Đoàn Võ trang Tuyên truyền Biên khu Lào - Việt” ông viết mấy năm sau (năm 1952), ở Cổ Thành. Trong “Mấy lời nói trước cùng độc giả” khép lại tập sách, tác giả chia sẻ: “Câu chuyện tôi viết đây là chuyện cũ đã 5 năm rồi… Mục đích của tác giả khi viết truyện này? Tác giả chỉ hoài bão là người đọc sẽ thấy yêu quãng thời gian hoạt động của cái đơn vị ấy giữa những người dân giản dị, trong những khung cảnh muôn phần thay đổi của đất nước.
Với những anh em trong đoàn quân Võ trang Tuyên truyền Lào – Việt cũ mà nay hiện rải rác công tác trong khắp các liên khu, tác giả mong cuốn truyện nhỏ này sẽ nhắc chúng ta nhớ đến những kỷ niệm chiến đấu lúc ban đầu, những ngày sống gian khổ nhưng vui vui, những chịu đựng, những tình cảm đầu tiên nhưng chắc chắn đã là những nét vạch đường cho chúng ta vững bước mãi mãi.
Tác giả lại trân trọng mong những người bạn Lào đang chiến đấu coi cuốn truyện này như một cuốn sách chép ghi một kỷ niệm chung, kỷ niệm của chúng ta, những người cùng chung một mục đích: Chiến đấu để giải phóng dân tộc.”
Hơn là một phiên bản văn xuôi của bài thơ, tập hồi ký “Đoàn binh Tây Tiến” cho bạn đọc biết thêm nhiều điều cụ thể về hoạt động của binh đoàn khi ấy, từ việc thành lập Đoàn võ trang tuyên truyền ngay từ những ngày đầu, với hạt nhân là một số chiến sĩ của Trung đoàn Thủ đô đến những việc Đoàn đã làm trong suốt những năm tháng gian lao mà hào hùng. Qua tác phẩm, bạn đọc biết về sự tham gia của đoàn Nhạc binh nổi tiếng của nhạc trưởng Đinh Ngọc Liên trên mặt trận này. Đặc biệt, là về mối quan hệ gắn bó giữa bộ đội ta và bộ đội Lào, qua một Trung đội Pa thét Lào được cử tham gia vào Đoàn Võ trang Tuyên truyền Biên khu Lào - Việt.
Đằng sau những trang viết, người đọc còn thấy hiển hiện một chân dung Quang Dũng đa tài, tận tụy với công việc qua nhân vật Trần Quang, người Đại đội trưởng vệ binh trí thức, làm công tác tuyên truyền, vận động bà con bằng những vần thơ, bức vẽ của mình, đem tiếng nói của kháng chiến đến với đồng bào các dân tộc sống trên những triền núi cao ngất… Tập hồi ký cũng cho chúng ta hiểu thêm về con người thi sĩ hào hoa “đêm mơ Hà Nội dáng kiều thơm”, với những trang viết tuyệt đẹp miêu tả cảnh sắc thiên nhiên, núi rừng trên đất nước ta và cả nước bạn Lào.
Được biết, trước khi “Đoàn binh Tây Tiến” ra mắt công chúng, tập hồi ký đã được trích dẫn một chương vào “Tuyển tập văn thơ Quang Dũng” và nó đã được nhắc đến không chỉ một lần trong những câu chuyện liên quan. Các đồng đội, bạn bè, người thân - những người gần gũi nhất của nhà thơ từng được biết về tập hồi ký này. Tập bản thảo được gia đình nhà thơ lưu giữ, đã đôi lần muốn công bố nhưng vì nhiều lý do nên chưa thực hiện, thực sự là một dấu ấn, một đứa con tinh thần của Quang Dũng, khi mà thân thế, sự nghiệp ông ngày càng được đông đảo công chúng quan tâm tìm hiểu.