Hoa lan trong phố
Chuyển động Hà Nội - Ngày đăng : 09:10, 28/10/2009
Vương Hậu giữa đời thường
Xưa kia hoa lan chỉ dà nh cho các bậc vua chúa chơi và thưởng thức, ngà y nay nó không còn bó hẹp trong phạm vi đó nữa mà mở rộng ra nhiửu tầng lớp. Hoa lan có mặt khắp nơi, đặc biệt là ở các thà nh phố lớn như Hà Nội, Huế, TP. HCM, Đà Lạt...
Những năm 1980, những người chơi hoa lan ở Hà Nội không ai là không biết đến những bộ sưu tập lan của các bậc tiửn bối như cụ Trưởng Trang ở Ngọc Hà , cụ Mử¹ ở phố Thuốc Bắc, cụ Lâm ở Hoà ng Hoa Thám.
Tiếc thay, giử các cụ đã là người thiên cổ và những giử lan quý các cụ dồn tâm sức cả đời chăm sóc cũng mai một dần. Điửu đáng mừng là những thế hệ tiếp nối hầu hết là những người có tuổi đời còn trẻ nhưng mang trong mình tâm huyết với lan, đang cố gắng lấp dần những chỗ trống mà các cụ để lại.
Lan được chia là m 2 dòng chính là địa lan và phong lan. Trong đó, phong lan có hai nhánh là Lan bản địa Việt Nam (được lấy từ rừng núi VN) và Cattlan có nguồn gốc từ Nam Mử¹ được du nhập và o Việt Nam từ TK 19.
Giới chơi lan miửn Bắc thường thích chơi lan bản địa vì ngoà i mà u sắc phong phú còn có hương thơm rất quyến rũ, ấn tượng. Họ chơi lan và thưởng lan theo truyửn thống tao nhã, luôn tôn trong những niêm luật khắt khe đử ra. Với họ, lan không còn là một giò hoa bình thường nữa mà là cả một tác phẩm nghệ thuật được dồn hết tâm sức và o đó,
Được xếp và o hà ng quý và sang trọng hơn cả là lan hà i đử, lan đái châu, lan ngọc điệp (hay còn gọi là lan ngọc điểm)...Hầu hết những loà i hoa nà y đửu có nguồn gốc từ rừng già nhiệt đới, mà u sặc rực rỡ, đặc biệt thường nở đúng dịp Tết Nguyên đán.
Kế đến là lan trần mộc, truyửn thuyết kể rằng vua Trần Nhân Tông nhường ngôi cho con lên núi đi tu, một đêm nằm mộng thấy có người mang một giò hoa có mùi hương thanh khiết đến tặng, nên dân gian đặt tên cho loà i phong lan nà y là lan Trần Mộng để chỉ điển tích rũ sach bụi trần của vua Trần Nhân Tông.
Những vườn lan trong phố.
CLB lan Hà Nội là nơi hội họp của những người yêu và chơi lan trong địa bà n thà nh phố. Vườn lan của anh Phong ở bên kia sông Hồng. nhà anh ở vùng Bắc biên với một khu vườn trồng rất nhiửu địa lan và phong lan. Anh Phong cho biết: Lan là loà i bán âm bán dương , tức là không chịu được ủng hay hạn, nên đòi hửi người chơi phải rất tỉ mỉ từ khâu ghép cà nh đến cách chăm sóc thì hoa mới nở đúng mùa.
Môi trường lý tưởng nhất cho lan là được trồng ở nơi có độ ẩm cao, phong lan được trồng trong các giử đất nung, một số được ghép và o những thân gỗ lũa, rất lý tưởng để lan phát triển.
Nguyên liệu mà anh Phong dùng để trồng phong lan là những mảnh củi mục, những viên than hoa hay là những lớp dớn (dương xỉ rừng ). Đây là những thứ nguyên liệu dễ kiếm, rẻ tiửn nhưng lại đáp ứng được nhu cầu thoát nước nhanh mà vẫn giữ được độ ẩm cao cho lan.
Tường nhà anh mọc rêu xanh rỉ và những giử hồ điệp được gắn thêm những chiếc bít tất bằng cotton, anh Phong cười bảo:™™Mình thường xuyên tưới nước và o tường để khi có nắng xuyên qua lớp già n che, hơi nước bốc lên giữ độ ẩm cho lan. Còn Hồ điệp có nhu cầu độ ẩm cao, ngoà i các biện pháp giữ ẩm thông thường, mình cho thêm những chiếc tất nữa.
Khi đến vườn lan của anh Nguyễn Minh Tuấn ở phố Thuốc Bắc hay chị Nguyễn Thị Linh ở Hoà ng Hoa Thám mới có thể hiểu được rằng lan không chỉ tươi tốt nơi đất rộng vườn nhiửu mà còn khoe hương sắc rực rỡ ở nơi phố phường nổi tiếng là chật chội.
Tuy không rộng và nhiửu chủng loại như vườn nhà anh Phong nhưng anh Tuấn có rất nhiửu giử lan quý. Giử Đái Châu của anh đang nở, cầm thước đo anh khoe với tôi vòi hoa dà i hơn 40 phân. Anh cho biết giử Đái châu của Đại tướng Võ Nguyên Giáp có vòi hoa dà i đến 60 phân, được xếp và o hà ng kỷ lục ở Hà Nội.
Ở góc sân anh trồng một già n thiên lý để che bớt ánh sáng mặt trời trực tiếp thay cho già n che và cũng là yếu tố cần thiết để duy trì độ ẩm thường xuyên. Vườn nhà anh Tuấn chủ yếu trồng Địa lan, từ Hoà ng Vũ, Thanh Ngọc, Bảo Ngọc đến Đại Mạc, Tố Tâm, ành Kim, Bạch Cập..
Vì điửu kiện ở khu phố cổ, nên tôi không là m già n tưới sương được nên đà nh dùng bình phun sương. Ở dưới đất tôi trải một lớp cát dà y, sau đó tưới nước đẫm lên cát để khi có nắng hơi nước bốc lên giữ độ ẩm cho lan, anh Tuấn chia sẻ.
Nhìn anh xách từng xô nước rồi vẩy và o lớp cát bên dưới tôi mới hiểu phải dà nh tình yêu đặc biệt cho lan anh mới có thể kử³ công như vậy. Anh kể cứ và i tháng anh lại ra ngoại thà nh tìm đến những nơi đang đà o móng xây những chung cư cao tầng để lấy đất sú vử trồng lan.
Đất sú là loại đất ở dưới tầng đất thịt nhưng chưa đến tầng đất sét, lấy được đất sú phải xén ra từng mảnh nhử phơi cho đến khi thả cục đất và o nước, đất nổi lên thì mới đóng bao để dùng dần.
Đất sú nhẹ nhưng nóng nên mình phải xếp sole thêm những viên sỉ than lấy được từ các lò gạch, hơn nữa đất đã được nung qua lò hầu như đã tiêu hết các vi sinh vật là m hại cây, không chỉ như vậy, xỉ than còn giữ ẩm rất tốt, chị Linh chia sẻ thêm.
Địa lan thường khó chăm sóc hơn phong lan, để có một chậu hoa nở đúng vụ, hoa to, đẹp đòi hửi người chơi rất nhiửu công sức. Nó như những thiếu nữ luôn e ấp, yểu điệu, chỉ một sơ sẩy trong quá trình chăm sóc, cây sẽ không ra hoa đúng vụ, mà u sắc sẽ không như mong muốn. Đến khi cây chuẩn bị ra hoa là thời điểm cây đạt đến chu kử³ sin trưởng mạnh nhất trong năm, lúc nà y tách nhánh lan là thuận tiện nhất.
Nhưng có nhiửu duyên nợ với lan phải kể đến anh Trần Tuấn Anh ở Thanh Xuân, Hà Nội. Với 20 năm chơi lan, đến nay vườn lan của anh có đến hơn 300 loà i. Để có bộ sưu tập lan đồ sộ như vậy, anh đã phải lặn lội đến rất nhiửu khu rừng trong cả nước. Có lần anh còn bị lạc trong rừng nhiửu ngà y khi đi săn lùng lan.
Năm 2002, phần thưởng quý giá nhất đến với Tuấn Anh và cũng là niửm tự hà o của giới chơi lan Hà Nội, anh đã tìm được một loà i lan mới và tên anh được vinh dự đặt cho loà i lan nà y.
Chơi lan không phải là thú vui dà nh riêng cho tuổi già , những người trẻ vẫn say mê nó, yêu mến nó và coi đó là thú chơi nghệ thuật tao nhã, mà những vườn lan trong phố là một minh chứng đầy sức thuyết phục.