Người thợ thêu đam mê phục dựng trang phục cung đình
Người Hà Nội thanh lịch, văn minh - Ngày đăng : 10:52, 01/06/2009
Mò mẫm...áo vua chúa
Ngoà i thuận lợi là có nghử gia truyửn cha ông để lại thì hầu như anh Giửi phải bắt đầu bằng con số không. Các cụ có câu Vạn sự khởi đầu nan nhưng với anh là Vạn sự khởi đầu duyên. Nếu không có duyên thì anh cũng khó lòng bám trụ được với nghử hơn chục năm nay.
Anh Giửi nói vui rằng mình bị áo vua ám. Anh nối nghiệp các cụ để lại , chủ yếu là m các trang phục văn hoá cung đình các triửu đại xưa sau đó những năm 80 thất truyửn nên khi đó anh chủ yếu là m trang phục phục vụ các đoà n ca múa nhạc cải lương.
Tình cử anh được Trịnh Bách một Việt kiửu Mử¹, người có niửm đam mê đặc biệt với các đồ vật cung đình tìm đến đặt may thêu trang phục nghi lễ trong chùa cho các đoà n ca múa nhạc. Sau đó, Trịnh Bách đặt thẳng vấn đử anh may thêu cho những trang phục trong cung đình.
Được sự hỗ trợ tận tình vử nguyên mẫu của Trịnh Bách, anh Giửi dồn toà n bộ công sức nghiên cứu, tìm nguyên liệu, cung cách thêu sao cho đẹp và giống nguyên mẫu nhất. Khi đó ý tưởng phục dựng trang phục Đại lễ bắt đầu nhen nhóm trong anh.
Long bà o vua Dục Khánh
Anh tâm sự: Có lẽ đây cũng là cơ duyên của tôi, có những đêm ngủ mà tôi nằm mơ thấy mấy ông vua đứng ở đầu giường bảo phải may trang phục cho nhà vua.
Chiếc áo đầu tiên lên ý tưởng và phục dựng là trang phục của triửu Lê, Hoà ng bà o của vua Lê Dụ Tông. Nhưng phục dựng đòi hửi phải chính xác vử tất cả mọi thứ, từ những thứ nhử nhất như chỉ, kim sa đến nguyên liệu, chất liệu... trong khi những tư liệu vử triửu Nguyễn khá đầy đủ, thậm chí rất chính xác.
Để rồi, anh bắt tay và o may thêu chiếc áo đầu tiên - đó là chiếc áo bà o của Thái tử triửu Nguyễn. Và sau đó một thời gian ngắn, anh nhận ra sản phẩm nà y đã bị hửng vì sai những quy định hà khắc của trang phục cung đình.
Không tìm được mẫu trang phục gốc, anh đọc thêm sử sách và tìm đến các bảo tà ng, các di tích cổ, các đình, chùa để mò mẫm từng đường hoa văn, từng họa tiết trên các di vật. Rất vất vả để nắm bắt được hoa văn, hoạ tiết, lử lối và o mẫu thêu. Sau đó phải đà o tạo người thợ thêu sao cho ngoà i tay nghử, họ còn hiểu được ý đồ từ mỗi đường kim, mũi chỉ trong từng tác phẩm.
Gian nan trên từng mũi kim đường chỉ
Quá trình phục dựng trang phục vất vả ngay từ những khâu đầu tiên. Sau khi tìm hiểu tư liệu ảnh tương đối kử¹ vử trang phục để biết đó là trang phục gì? của ai mặc? và o khi nà o? là m trên chất liệu gì? tuử³ theo kinh ngiệm của bản thân và học hửi thêm từ những cụ trong là ng mà anh mới châm giấy là m kiểu vở để trong mỗi bức ảnh đó anh có cảm nhận của riêng mình.
Trang phục của bà Từ Cung ( Dương mẫu Triửu Nguyễn)
Anh Giửi nói: Đôi khi là m cái nà y là bắt nguồn từ cảm nhận trong tâm ra, chứ thật ra nhìn trong ảnh để biết được từng sợi chỉ, từng thớ vải như thế nà o thì rất khó.
Để là m triửu phục thì công đoạn nà o cũng khó, vấn đử là khi đã biết được lử lối thêu của thời xưa sau đó áp dụng cho những kiểu thêu khác nhau thì hoà n toà n không đơn giản.
Nhưng tốn công tốn của nhất là việc tìm nguyên liệu. Những nguyên liệu để là m những cái áo như chỉ, kim tuyến, kim sa...tưởng chừng như đơn giản nhưng ngốn của anh nhiửu thời gian nhất. Anh đã phải hửi lại các bậc cao niên trong là ng, lần mò đi nhiửu nơi như Thái Bình, Hà Nam...để học hửi và tham khảo.
Ngoà i vải tơ tằm thì loại chỉ dùng để phục dựng trang phục cung đình cũng là tơ tằm nhưng là loại tơ tằm xe một chiửu, được là m thủ công và sợi rất to. Vì tơ là m chỉ khá đắt, khoảng 600nghìn/ cân, có chiếc áo sử dụng đến gần 2 cân chỉ, hơn nữa mỗi loại áo lại phải dùng một loại chỉ, một loại mà u khác nhau, đòi hửi quá cầu kì vử mà u sắc nên anh Giửi quyết định mò mẫm tự vử học nhuộm.
Chưa hết, tất cả trang phục đửu được là m thủ công nên độ chính xác gần như là tuyệt đối. Mỗi loại áo có một kiểu thêu riêng, ví dụ như áo long bà o thì phải dùng chỉ xe hai chiửu, áo hoà ng hậu thì lại chỉ được dùng chỉ xe một chiửu... hay kim tuyến trên áo vua khác với kim tuyến trên áo công chúa...
Các họa tiết phải chính xác từng chi tiết nhử nhất
Cầu kử³ hơn cả là m kiểu, pha vải phải tính là m sao khi in vải, đưa bản vẽ, khi thêu, khi nối áo phải căn chuẩn tỉ lệ độ dãn của vải phải là m sao cho khớp áo và đửu nhau vử mà u sắc, nếu không khi lên áo các hoa văn, vân mây, đầu rồng, sóng nước sẽ đửu bị lệch. Chỉ cần một sai sót nhử thôi cũng là m hửng cả cái áo và điửu đó đồng nghiã với việc bao công sức sẽ đổ xuống sông xuống biển.
Hơn nữa khi thêu áo vua dù có một ngà n mũi thêu hay chục ngà n mũi thì cũng phải đửu nhau tăm tắp vử khoảng cách, độ dà i. Quy trình nà y đòi hửi kinh nghiệm với độ chính xác là tuyệt đối. Có lẽ thế mà ban đầu mới và o nghử anh phải ngậm ngùi bử đi 20 bộ vì là m sai những chi tiết nhử nhất.
Ước mơ của anh thợ thêu "là ng"
Thời buổi kinh tế thị trường, vất vả với miếng cơm manh áo, gia đình anh Giửi cũng phải lấy ngắn nuôi dà i. Anh chị nhận là m thêm trang phục nghi lễ dân gian, các hà ng thời trang hay những sản phẩm cổ truyửn thêu tay để có tiửn trang trải cho cuộc sống và tiếp tục công việc phục dựng trang phục cung đình.
Anh tâm sự: Nghử nà y quá khó, nhất là thêu áo vua nên đòi hửi những người tâm huyết và có tay nghử khá vững, nếu không thì không thể là m được. Tuy việc phục dựng là m khó hơn, mất nhiửu thời gian hơn so với thời buổi bây giử, một cái áo đơn giản nhất, ba người là m liên tục cũng phải mất năm tháng, còn áo Long bà o thì mất 15 tháng với sáu người là m vì thế cũng ít người muốn là m. Nhưng thôi, mình đã có cái duyên thì tôi cũng gắng theo đuổi.
Anh vẫn đang tiếp tục nghiên cứu và triển khai phục dựng trang phục của nhiửu triửu đại khác nhau. Từng tham gia rất nhiửu triển lãm cũng như các hội thi, nhận được rất nhiửu lời khen ngợi nhưng với anh Vũ Văn Giửi đó chỉ là bà n đạp để anh hiện thực hoá ước mơ của mình - phục dựng trang phục thời Lý và hy vọng sẽ được trưng bà y tại Đại lễ 1000 năm Thăng Long “ Hà Nội.