Sự tích bánh Trung Thu (1)

Truyửn thống Đ‚n!

Người Việt ta vốn coi trọng truyửn thống "ăn," do đó thường dà nh một món ăn đặc thù cho mỗi dịp tết nhất hội hè. Theo cổ tục, người Việt trong quá khứ đã từng ăn bánh chưng, bánh dầy và o Tết Nguyên Аán; ăn bánh trôi, bánh chay và o Tết Hà n Thực; ăn rượu nếp, bánh tro, bánh ú và o Tết Аoan Ngọ; ăn heo quay cúng ngà y Rằm Tháng Bảy; ăn bánh dẻo, bánh nướng và o Tết Trung Thu; uống rượu cúc và o tiết Trùng Cử­u. Ngà y nay, nhiửu cổ tục trên đã biến mất, tuy nhiên tập tục ăn bánh Trung Thu vẫn thịnh hà nh. Trước đây, nhiửu người tự hà o từng ăn bao nhiêu bánh mua từ những tiệm như Аông Hưng Viên, Аồng Khánh, Tân Tân, à Đông, nhưng mấy ai biết bánh Trung Thu có một sự tích lâu đời, mang nhiửu biến thái qua không gian và  thời gian và  nhất là  mang nhiửu giai thoại lý thú.

Chẳng hạn như sau 1975, dù kinh tế chật vật, bánh Trung Thu không hử ế, và  bánh Trung Thu vẫn đóng vai trò quà  "hữu nghị" trong sự giao tế với giới chức cử­a quyửn, cũng như ngà y trước, một viên chánh sự vụ Bộ Kinh Tế chỉ cần hứa ký một giấy phép cho nhập hà ng ngoại hóa từng được biêù một khay bánh Trung Thu tròn lớn, trên có con rồng có cặp mắt long lanh. Bà  vợ mừng hụt hơi khi khám phá ra mắt rồng là  một cặp hột xoà n 7, 8 li và  bụng bánh chứa toà n và ng lá. Và  cách đây ba năm, 50 công nhân của công ty thực phẩm Аồng Khánh (hay nhà  hà ng Аồng Khánh cũ bị quốc doanh hoá) đã là m một cái bánh nướng khổng lồ kỷ lục cho 10,000 người ăn, nặng 735 kilô, đường kính 2 thước, cao 4 tấc.

Bánh Trung Thu ở ta và  ở Trung Hoa

Ở VN từ xưa đến nay, bánh Trung Thu gồm hai hình thức: dẻo và  nướng. Bánh dẻo là m bằng bột nếp trắng tinh nhồi với đường với nước hoa bưởi thơm lừng, đúc trong khuôn gỗ thường hình tròn, nhân là m bằng hột sen hay đậu xanh tán nhuyễn là  chiếc bánh Trung Thu mang sắc thái VN hơn bánh nướng. Theo khẩu vị Hà  Nội, bánh dẻo thường ngọt sắc hơn trong Nam. Аường kính của bánh thường rất lớn, có thể gần bằng chiếc mâm, để thể hiện hình dáng của vầng trăng thu lớn và  trắng ngà  trong biểu tượng của ý nghĩa "đoà n viên của gia đình" và  nhất là  tình yêu khắng khít vợ chồng: "Аêm khuya chung bóng trăng tròn sánh vai" (Kiửu). Bánh nướng Trung Thu hầu như vẫn trong bí quyết chế biến của dân Việt gốc Hoạ Hình dáng bánh nướng thường vuông hay tròn, thường đựng vừa khít bốn chiếc trong một cái hộp giấy vuông. Vử bánh là m bằng bột mì dậy men trộn với trứng gà  và  chút rượu, nhân thì có thể thuần tuý thường là m bằng đậu xanh, khoai môn, hay hột sen tán nhuyễn bao bọc lấy một hay hai tròng đử trứng vịt muối có mùi vani hay sầu riêng hoặc là  nhân thập cẩm gồm đủ thứ như dăm bông, thịt quay, vi yến, dừa, hạt dưa, vử quít, ngó sen, bí đao.

Một điểm cần biết là  những chiếc bánh nướng Trung Hoa mà  chúng ta quen ăn ở VN hay mua tại những tiệm Hoa đại đa số ở hải ngoại chính là  thoát thai từ kiểu thức và  khẩu vị của vùng Quảng Аông bên Trung Hoa với những đặc điểm sau: vử bánh có vị ngọt, bánh đúc từ khuôn gỗ, còn vử nhân thì thập cẩm bao gồm đến 200 loại vô cùng phong phú. Vử mặt thưởng thức, bánh nướng mới ra lò ăn không ngon vì vử khô cứng mà  phải chử ba ngà y sau, mỡ trong lớp nhân mới rịn ra là m bánh ăn mửm và  thơm ngon. Mặc dù người ta quảng cáo bánh có thể bảo quản lâu đến một tháng nhưng điửu kiện khí hậu bình thường thì bánh chỉ nên ăn trong vòng hai tuần là  tối đa nếu không thì ngử­i khét dầu và  là m sình bụng.

Nhìn qua lục địa Trung Quốc vốn là  cái nôi khai sinh ra tục ăn bánh Trung Thu thì chúng ta thấy hình thức của chúng rất khác và  thay đổi tùy theo tình trạng thổ sản, môi trường kinh tế và  khẩu vị của từng địa phương như sau:

- Kiểu Tô Châu có một lịch sử­ gốc gác hơn 1,000 năm. Tại vùng nà y, đếm ra có hơn cả tá kiểu thức mà  phổ thông nhất là  chiếc bánh Kim-Thuỷ Mai-Quế Nguyệt Bính nặn bằng tay, vử bánh mửng chứa nhân bằng trái cây hay hạt tán nhuyễn. Bánh kiểu Tô Châu nổi danh với lớp vử là m bằng bột lên men thà nh từng lớp mửng tanh, ăn ngọt và  béo.

- Kiểu Bắc Kinh có hai biến thể: một gọi là  bánh "Ti-chiang" (đử tương) chịu ảnh hưởng Tô Châu, khác chăng là  vử xốp nhẹ hơn là  từng lớp mửng như bánh Tô Châu; hai là  bánh "Fan Mao" (phiến mao) - nhẹ như lông, vử bánh nhẹ tơi mà u trắng, nhân bánh có vị dược liệu Sơn Tra. Bánh Bắc Kinh là  bánh cung đình nên trang hoà ng tỉ mỉ rất ngon mắt và  rất hấp dẫn gợi thèm.

- Kiểu Ninh Ba thoát thai từ kiểu Tô Châu và  rất thịnh hà nh ở vùng Chiết Giang. Vử bánh đặc chắc chứa nhân dăm-bông hay hải tảo, điểm mùi gia vị cay và  mặn. - Kiểu Vân-Nam được dân điạ phương gọi là  "T'o," có vử là m bằng nhiửu thứ bột phối hợp của gạo, lúa mạch, v.v., có vị ngọt. - Kiểu Quảng Аông rất quen thuộc với dân VN vử những đặc điểm như đã nói trên.

- Kiểu Аà i Loan gọi là  "Nguyệt quang bính" với nhân là m bằng khoai lang, ăn rất ngọt, mửm và  không ớn. Trên thực tế, người Hoa quen dùng bốn tiếng sau để gọi bốn kiểu thức theo bốn địa phương chính là : Bình Tô Quảng Аà i (Bình hoặc Ping chỉ Bắc Bình hay Bắc Kinh), Tô (Su - tức Tô châu), Quảng (Kuang - tức Quảng Аông), Аà i (Tai chỉ Аà i Loan).

Ngoà i ra, người ta còn phân biệt bánh mặn (huân) dùng mỡ heo và  bánh chay (tố trai) dùng dầu mè. Ở vùng Аông Nam à, chiếc bánh Trung thu cũng bị biến thái, ví dụ như bánh kiểu Mã Lai thì vử bọc bằng súc cu la và  có nhân bằng đậu đử và  dầu mè, hoặc có nhân hạt sen và  nhiửu thứ lá thơm ngọt; bánh kiểu Hương cảng có nhân đậu nà nh thơm vị cam, hột sen trắng, đậu đen và  lá trà .

Ở VN, tại Sà i Gòn và  Chợ Lớn những nhà  sản xuất như Kinh Аô, Аồng Khánh, ài Huê, Hỉ Lâm Môn còn chế những bánh nhân cùi dừa, ngó sen trộn sữa, sầu riêng, đậu xanh và  những loại hạt giẻ. Có nhà  lại chế thêm nhiửu rượu whisky, lại có nhà  quảng cáo là n bánh Trung Thu "kiểu đai-ét" tbớt ngọt và  không có cholesterol theo nhu cầu y tế thời thượng.