Cùng có chung đam mê văn chương, qua người bạn đồng môn, tôi được biết PGS. TS Nguyễn Ngọc Thiện chưa lâu, gặp gỡ và giao lưu chưa nhiều nhưng qua một số cuốn sách của ông đã đọc trong những năm trước và gần đây nhất là cuốn Nguyễn Ngọc Thiện - Văn & Đời, tôi thật sự cảm kích và xúc động trước tài năng và nhân cách của một người yêu văn chương sâu nặng, đã dành cả cuộc đời nghiên cứu lý luận văn học. Ông là nhà văn, nhà báo, nhà giáo cả đời lan tỏa những giá trị tích cực của văn chương, không ngừng nghỉ gieo trồng thiện tâm, quả phúc, cũng nhờ đó mà có được cuộc hợp đàn kỳ diệu giữa những người bạn.
Cuốn Nguyễn Ngọc Thiện - Văn & Đời do Nxb Hội Nhà văn ấn hành quí III năm 2021, nhân dịp nhà văn tròn tuổi thất thập ngũ (75 xuân). Sách khổ 14,5 x 20,5 với 1072 trang do nhóm gần gũi với tác giả tuyển soạn để dành tặng bạn văn, không bán trên thị trường. Ngoài các bài viết, sách còn có 164 bức ảnh đẹp, in dấu nhiều kỷ niệm quý với nhiều vùng đất, nhiều con người mà tác giả dành nhiều tình cảm. Ấn phẩm nhiều tác giả này là sự hiện diện của 91 cây bút, có người là bậc thầy kỳ cựu, có người là đồng nghiệp tài danh, nhiều người hoặc là bạn hữu tri kỷ, là anh chị em trai - gái ruột thịt, hoặc là đích thị môn sinh thành đạt và của chính Nguyễn Ngọc Thiện.
Cấu trúc tác phẩm gồm bốn phần: Phần I: Từ góc nhìn khoa học chuyên ngành lý luận và lịch sử văn học Việt Nam, chọn đăng 75 bài của 45 cây bút các thế hệ viết về 21 tác phẩm in riêng hoặc chủ biên trong số 49 tác phẩm của PGS. TS. Nguyễn Ngọc Thiện xuất bản từ năm 1995 đến 2020, hầu hết đã đăng trên báo chí đương thời. (Có cây bút viết đến 8 lượt bài, có tác phẩm được 11 cây bút luận bàn).
Phần II: Trong tình đồng nghiệp tương thân tương ái, tri kỷ, từ những góc nhìn riêng, đã có 46 bài viết của các tác giả nói lên những cảm nghĩ về văn và đời Nguyễn Ngọc Thiện. Phần này đa số là những bài viết gần đây.
Phần III: tập hợp các bài viết của Nguyễn Ngọc Thiện, hầu hết đã in trên sách báo, cho thấy cái nhìn về bản thân, gia đình, dòng họ, quê hương và tác phẩm, cũng như những hồi ức phác họa chân dung các bậc đàn anh, bậc thầy đã là những tấm gương lao động khoa học và nghệ thuật dẫn dắt Nguyễn Ngọc Thiện vào nghề và trưởng thành.
Cuối sách còn có phần phụ lục, tuyển chọn một số ít bài văn thơ, câu đối vui, tác phẩm nghệ thuật (tranh, tượng, ảnh) mà các bạn văn nghệ sĩ đã trân quý ứng tác làm quà tặng cho Nguyễn Ngọc Thiện để đời.
Qua 123 bài in được chọn lọc từ những bài đăng tải trên các báo suốt 25 năm qua (1996 - 2021) cùng một số bài viết gần đây, cuốn sách thực là sự hội tụ những tâm hồn đồng điệu, món quà quý đậm đà tình nghĩa văn chương tri âm với người bạn hiền Thế Uẩn (bút danh của PGS.TS Nguyễn Ngọc Thiện). Mỗi bài viết thể hiện một góc nhìn học thuật về những tác phẩm chính của ông cùng những quan sát, ấn tượng về con người ông, một nhà hoạt động tư tưởng - văn hóa của Đảng Cộng sản Việt Nam, một nhà nghiên cứu, nhà báo văn nghệ lão thực, nhà giáo bậc thầy đào tạo sau đại học, đồng thời cũng là con người của đời thường tử tế, hiền minh. Ông thật đúng như danh xưng mà các đấng sinh thành đã kỳ vọng đặt cho ông: Thế Uẩn Thiện, con người thành đạt trong cuộc đời, sự nghiệp mà trung hậu, nhân ái, lương thiện.
Cuốn sách là một minh chứng của câu nói: “Quân tử dĩ văn hội hữu, dĩ hữu phụ nhân” (Tăng tử), diễn nôm là: Người quân tử dùng văn chương để tụ hội, kết giao bạn bè, hỗ trợ nhau cùng phát triển. Đúng như nhà văn nổi tiếng Ma Văn Kháng nhận định: cuốn sách là một cuộc hợp đàn bởi hàng trăm bài viết, tác phẩm nghệ thuật của gần một trăm cây bút gắn bó duyên nợ với văn chương. Giữa PGS.TS Nguyễn Ngọc Thiện và các tác giả vừa có sự gặp gỡ, quý mến, trân trọng nhau ở nhân cách vừa có mối thâm tình ngưỡng mộ, cảm phục nhau ở liên tài. Niềm say mê nghiên cứu lý luận văn học và tình yêu văn thơ đã gắn kết những con người ấy, qui tụ những cây bút ấy trong một tác phẩm để đời. Những đóng góp và thành công ở lĩnh vực văn chương của Thế Uẩn đã giúp ông có nhiều bạn cùng sở thích thanh cao. Văn chương quả là bộ môn nghệ thuật vừa giúp người đọc thanh lọc, di dưỡng tâm hồn, gắn kết những tâm hồn đồng điệu.
Cùng suy nghĩ như nhiều bạn văn khác tôi trân quý PGS.TS Nguyễn Ngọc Thiện bởi tài năng, bút lực dồi dào, sức làm việc đáng nể. Chỉ tính từ năm 2018 đến 2021, ở độ tuổi ngoại thất thập, chưa đầy 4 năm, tác giả đã gửi tới bạn đọc yêu quý 4 tác phẩm với tổng gần 3500 trang in, số lượng 3000 bản - tại Nxb Hội Nhà văn, đưa tổng số sách in riêng của ông lên 9 cuốn. Nếu tính trong 26 năm (1995 - 2020) gắn bó với văn chương, Thế Uẩn đã đóng góp vào đời sống văn chương của nước nhà tổng là 49 cuốn sách vừa in riêng vừa chủ biên, (chưa tính đến 57 cuốn sách in chung).
Ông từng làm việc nghiên cứu lý luận ở Viện Văn học 39 năm (1967 - 2006), sau chuyển về công tác tại tạp chí Diễn đàn Văn nghệ Việt Nam (7/2006 - 12/2020). Suốt 15 năm liền ở cương vị Tổng biên tập tạp chí Diễn đàn Văn nghệ Việt Nam, ông đã cùng đồng nghiệp trong tòa soạn làm việc cần mẫn như con ong hút nhụy, cho xuất bản 174 số tạp chí với 15 000 trang gốc và 300 000 bản in để dâng mật cho đời. Từng bài viết, câu văn, con chữ, Nguyễn Ngọc Thiện gửi trong từng trang sách, bài báo đã lan tỏa những giá trị tích cực, thể hiện quan điểm lý luận cách mạng của Đảng, góp phần định hướng cho việc sáng tạo, quảng bá những tác phẩm hay, lành mạnh.
Ấn phẩm Nguyễn Ngọc Thiện - Văn & Đời cũng đã giúp bạn đọc hiểu đầy đủ và sâu sắc hơn câu ngạn ngữ dân gian truyền tụng: “Rễ của sự học là rễ đắng, nhưng quả của sự học là quả ngọt”. Tuy thiếu thốn tình cảm của người cha từ nhỏ, được thừa hưởng truyền thống hiếu học của gia đình và tình yêu thương nhất mực, sự nuôi dạy chu toàn của người mẹ, sự nỗ lực ham học hỏi mọi nơi, mọi lúc của bản thân, sẵn tư chất thông minh, năng khiếu văn chương từ thuở thiếu thời, lại được sự dìu dắt của những bậc thầy khả kính như: GS. Hà Minh Đức, GS. Hoàng Trinh, Hoài Thanh, GS. Đinh Gia Khánh… Nguyễn Ngọc Thiện mới có được quả ngọt ấy.
PGS. TS Nguyễn Ngọc Thiện đã thành công xuất sắc trên cả ba phương diện của sự nghiệp: nhà văn, nhà báo, nhà giáo; trong cả niềm đam mê và cuộc sống gia đình. Có thể nói ông là con người hội tụ nhiều phẩm chất, đúng như nhà giáo - nhà thơ Phan Thanh Vân ngợi ca ông trong bài thơ Người hay: “Làm báo, dạy văn và viết sách/ Nhân cách - tài năng đáng quý thay”.
.jpg "Trưng bày chuyên đề “Điện Biên Phủ - Tinh thần bất diệt”")
.jpg "Truyền thống, đạo lý \"Uống nước nhớ nguồn\" đã kết tinh thành nét đẹp văn hóa của Tây Hồ")
